معنی کلمه نظریه ریسمان در دانشنامه عمومی
در فیزیک، نظریه ریسمان ( به انگلیسی: String theory ) یک چهارچوب نظری فراهم می آورد که در آن ذرات نقطه ای فیزیک ذرات با اشیاء یک بعدی به نام ریسمان ها جایگزین شده اند. این نظریه به توصیف این می پردازد که چگونه ریسمان ها در فضا منتشر شده و با همدیگر برهم کنش می کنند. در مقیاس های بزرگتر از ابعاد ریسمان ها، ریسمان ها شبیه ذرات نقطه ای هستند که جرم، بار، و دیگر خواص آنها توسط وضعیت ارتعاشی هر ریسمان مشخص می شود. در نظریه ریسمان، یکی از حالت های متعدد ارتعاشی متناظر با گراویتون است؛ ذره ای در مکانیک کوانتومی که نیروی گرانش را حمل می کند؛ لذا نظریه ریسمان به نوعی نظریه گرانشی کوانتوم هم می باشد.
نظریه ریسمان موضوع گسترده و متنوعی است که تلاش دارد تا تعدادی از مسائل عمیق فیزیک بنیادی را حل کند. نظریه ریسمان برای مسائل متعددی در فیزیک سیاهچاله و کیهان شناسی اولیه جهان اعمال شده و موجب پیشرفت های عمده ای در ریاضیات محض گردیده است. به علت این که نظریه ریسمان توضیح یکپارچه ای از گرانش و فیزیک ذرات ارائه می دهد، کاندیدی برای نظریه همه چیز است؛ مدل ریاضیاتی خود - بسنده که تمام نیروهای بنیادی و اشکال مختلف ماده را توصیف می کند. با وجود کارهای زیادی که روی این مسائل انجام شده است، هنوز مشخص نیست که نظریه ریسمان تا چه حد توصیف گر جهان واقعی است یا این که اصولاً این نظریه تا چه میزان آزادی عمل در انتخاب جزئیاتش را خواهد داد.
نظریه ریسمان اولین بار در اواخر دهه ۱۹۶۰ میلادی به عنوان نظریه ای برای نیروی هسته ای قوی مورد مطالعه قرار می گرفت، تا این که این ایده رها شده و پس از آن به هدف کرومودینامیک کوانتومی مورد مطالعه قرار گرفت. سپس مشخص شد که دقیقاً همان ویژگی هایی که مطالعه نظریه ریسمان ها را به عنوان نظریه ای برای نیروی قوی هسته ای نامناسب می ساخت، آن را کاندید امیدوار کننده ای برای نظریه گرانش کوانتومی می کند. اولین نسخه های نظریه ریسمان، یعنی نظریه ریسمان بوزونی، تنها ذره هایی به نام بوزون ها را به کار می گرفت. بعدها نظریه ریسمان به نظریه ابر ریسمان گسترش پیدا کرد، که رابطه ابرتقارنی بین بوزون ها و دسته ای دیگر از ذرات به نام فرمیونها را فرض قرار می داد. قبل از این که در اواسط دهه ۱۹۹۰ میلادی حدسی زده شود مبنی بر این که تمام نسخه های نظریه ریسمان حالت های محدودتری از نظریه ریسمان ۱۱ بعدی، به نام نظریه M است، پنج نسخه سازگار از نظریه ریسمان ها وجود داشت. در اواخر ۱۹۹۷ میلادی، نظریه پردازان رابطه مهمی به نام تناظر AdS/CFT را کشف کردند، که نظریه ریسمان ها را به دیگر نظریه فیزیکی به نام نظریه میدان های کوانتومی مرتبط می ساخت.
