خصلت

بر این هر دو خصلت غلام توام چه نامی که مولای نام توام؟

خیال و سیرت و رسم و ره تو محمودست منزهی تو ز هر خصلتی که مذمومست

چار خصلت فعل شیطانی بود داند اینها هرکه رحمانی بود

اسطوره، قصه‌ایست با خصلتی خاص، یعنی نقل روایتی که در آن خدایان یک یا چند نقش اساسی دارند. اسطوره‌شناسی علمی است که کارش طبقه‌بندی و بررسی مواد و مصالح افسانه‌شناختی بر حسب روش تحلیل و وارسی دقیقی که در همه دیگر علوم تاریخی معمول است.∗

وی انسان را ترکیبی از حیوان و فرشته می‌داند که خصلت‌های نیک وبد (تقوا و فجور) در وی وجود دارد، اما به عقیدهٔ مولانا انسان می‌تواند با تربیت صحیح از سفلی به اعلی راه یابد.

راه مردی و مردمی و وفا این سه خصلت در اهل عالم نیست

از آن خطای تو خوانم جفای خوبان را که خصلت تو به تکران ستمگری آموخت

وحشی نرود از در جانان به سد آزار در اصل چنین آمده‌ام ، خصلتم اینست

ستوده خصلت فرخنده فرامیر نظام جهان فضل و هنر آسمان عقل و ادب

سه خصلت در او مادر آورد هست که آنرا چهارم نیاید به دست

ابراهیم گفت: اگر قبول کنی از من، شش خصلت نگاه داری، بعد از آن هرچه کنی زیان ندارد. اول آن است که چون معصیتی خواهی که بکنی روزی وی مخور.

آن که جهد کند تا شادی به دل مسلمانی رساند و حاجتی از آن وی قضا کند رسول می گوید (ص)، «هرکه حاجت مسلمانی روا کند، همچنان باشد که همه عمر خدای تعالی را خدمت کرده است» و گفت، «هرکه چشم مومنی روشن کند، خدای تعالی در روز قیامت چشم وی روشن کند» و گفت، «هرکه در حاجت مسلمانی برود، یک ساعت از روز یا از شب، اگر حاجت برآید یا نه برآید، ورا بهتر از آن که دو ماه در مسجد معتکف نشیند و گفت، «هرکه اندوهگینی را فرح دهد یا مظلومی را برهاند، خدای تعالی وی را هفتاد و سه مغفرت کرامت کند»، و گفت، «برادر خویش را نصرت کن، اگر ظالم بود یا مظلوم» گفتند، «چون ظالم بود چگونه نصرت کنیم؟» گفت، «بازداشتن وی از ظلم نصرت بود» و گفت، «خدای تعالی هیچ طاعت دوست تر از آن ندارد که شادی به دل مسلمانی رسانی» و گفت، «دو خصلت است که هیچ شر ورای آن نیست. شرک آوردن و خلق را رنجانیدن و دو خصلت است که هیچ عبادت ورای آن نیست؛ ایمان آوردن و راحت خلق جستن» و گفت، «هرکه را غم مسلمانی نیست از ما نیست».