غلامان

این سخن پایان ندارد باز گرد تا که شه با آن غلامانش چه کرد

می‌فرستاد او غلامان را به باغ تا که میوه آیدش بهر فراغ

مهره‌ای ازرق از غلامان خواست کان دویم را سوم نیامد راست

او را به خود رسان وز خود بینیش رهان او هم یکی شود ز غلامان بایزید

من به سیمای غلامان فر سلطان دیده ام شعلهٔ محمود از خاک ایاز آید برون

شهر تاریخی دهانه غلامان یا دروازهٔ بردگان تنها شهر به جای مانده از دوران هخامنشی می‌باشد، در حفاری‌ها و ابنیه مکشوفه مصالح به کار رفته اکثراً خشت خام بوده است.

بقایای ارگ راستقان مربوط به سده‌های میانه دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان بجنورد، بخش راز و جرگلان، دهستان غلامان، روستای راستقان واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۸ شهریور ۱۳۸۷ با شمارهٔ ثبت ۲۳۱۷۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

شکر چون گل درآوردش به آغوش غلامانش برون بردند بر دوش

در سال ۸۷۵میلادی، ابوالساج از سوی خلیفه به فرمانداری اهواز منصوب شد و مأموریت یافت تا شورش علی بن محمد را که گروهی از غلامان زنگی را جمع کرده و به شورش تشویق کرده بود، سرکوب کند. ابوالساج بعداً به امیر صفاری یعقوب بن لیث پیوست که در جریان پیشروی او به سوی عراق علیه خلیفه، لشکر خود را به خوزستان هدایت کرده بود. او در جنگ دیرالعقل که با شکست صفاریان به پایان رسید، حضور داشت. در پی این شکست، نایب خلیفه الموفق اموال وی را در عراق تصرف کرد. در سال ۸۷۹ میلادی یعقوب بر اثر بیماری قولنج درگذشت و برادر کوچکترش عمرو بن اللیث که با خلافت عباسی صلح کرد جانشین او شد.

در هر دو مأموریت مؤلف عالم آرای عباسی از وی با عنوان «الله وردی خان» یاد کرده است و از وی با لقب قوللر آقاسی (فرماندهٔ غلامان شاهی) ذکری به میان نیامده است، اما فحوای سخن که چنین است: «الله وردی خان را با فوجی از غلامان فرستادند» برمی آید که اگر او تا این سال رسماً منصب قوللر آقاسی نیز نیافته باد از همین رو عملاً در رأس سپاه غلامان شاهی بوده است.

شاه عباس با تشکیل سپاه جدیدی با نام (غلامان خاصه)، که هسته اصلی آن را غلامان ارمنی و گرجی تشکیل می‌دادند توانست ازبک‌ها را سرکوب کند و بعد به جنگ با عثمانی‌ها شتافت. سرانجام در سال ۱۶۰۳ میلادی شاه عباس، تبریز را از عثمانی‌ها پس گرفت و پس از آن متوجه تسخیر ایروان شد.

سد غلامان، بوم گردی یوقان برج (به همراه اسب سواری) در بخش غلامان، بوم گردی جرگلان، سد چندیر جرگلان، اسب ترکمن

به دولت چون غلامان اهل صورت این لقب دادند وگرنه نام او در عالم منی خداداد است

بنا بر نقل منابع، وی در ۵ رجب سال ۲۴۴ق و در ۵۸ سالگی درگذشت. روایات در باب چگونگی وفات او متفاوت است. برخی می‌گویند: او به دلیل شیعه بودن کشته شده و در این باره به داستان سؤال و جواب او با متوکل اشاره کرده‌اند؛ ابن سکیت معلم فرزندان متوکل بود، روزی متوکل به او گفت: دو فرزند من «معتز» و «مؤید» نزد تو محبوب‌ترند یا حسنین فرزندان علی؟ ابن سکیت در پاسخ خلیفه عباسی گفت: به خدا سوگند قنبر خادم علی بن ابیطالب از دو فرزندت و پدر این دو نزد من بهتر است. متوکل سخت برآشفت و به کارگزارانش دستور داد تا زبانش را از پشت سرش بیرون بکشند. همچنین نقل شده غلامان متوکل به امر او ابن سکیت را زیر پا انداختند و شکمش را لگدمال کردند و به خانه‌اش بردند تا درگذشت.

مه من گر شودت مشتری ای یوسف مصر خویشتن را چو غلامان حبش بفروشی

کشیدند او را غلامان به زور ز درگاه مختار کردند دور

بفرمود تا یاره و تاج زر غلامان رومی به زرین کمر

احمد بن طولون (عربی: أحمد بن طولون) از والیان دوره خلافت عباسی بود. وی بنیان‌گذار دودمان طولونی بود که بین سال‌های ۸۶۸ و ۹۰۵ میلادی بر مصر و سوریه فرمان راندند. پدر احمد، به نام طولون، یکی از غلامان امیران دودمان سامانی بود و او را حکمران سامانی سمرقند به مأمون بخشید و طولون نزد مأمون در بغداد به مناصب عالی رسید و پسر او احمد در ۲۴۰ ه‍.ق به‌جای پدر منصوب گردید.

گفته شده‌است کیسان یکی از غلامان علی بن ابی طالب بود[نیازمند منبع] که پیروانش معتقدند او به همه علوم احاطه داشت و از محمد و علی آن علوم را آموزش دیده و پیروان او را کیسانیه گویند.