غربت

چشم پوشیدن ز درد و داغ غربت مشکل است ورنه با خود بلبل ما آشیان را می‌برد

پرنده از شدت مهجوری و غربت دانه نمیچیند و معصوم شاه که نگران حال آن پرنده است، یک لحظه از کنار قفس او دور نمی شود. پرنده وقتی مهربانی و لطف شاهزاده را در حق خود مشاهده میکند، به سخن در می اید و به معصوم شاه میگوید که نامش نوشلب و دختر شاه پریان است.

فیلم «سه‌گانه غربت» از این فیلمساز به کسب جایزه بهترین کارگردانی فیلم مستند در جشنواره فیلم آمستردام، جایزه بهترین فیلم تجربی از جوایز فیلم لس آنجلس، جایزه بهترین مستند از جشنواره جهانی فیلم کالت کلکته، و جایزه بهترین کارگردانی و بهترین مستند از جایزه فیلم مستقل نیویورک شده‌است. همچنین این فیلم نامزد بهترین فیلم مستند از جشنواره فیلم‌های مستقل میامی بود.

ما و سر آن زلف و پریشانی غربت گرد سر این شام بود صبح وطن‌ها

ادمون مالح برای استقلال مراکش مبارزه کرد، وی سال ۱۹۵۹ از فعالیت سیاسی کناره گرفت و بعد از حوادث خونین ۲۳ مارس ۱۹۶۵ و مخالفتش با حاکمیت و تصمیمات پادشاه «حسن دوم»، تصمیم گرفت که داوطلبانه به فرانسه برود و در آنجا به فراگیری فلسفه بپردازد و به عنوان یک روزنامه‌نگار کار کند او تا سال ۲۰۰۰ در فرانسه بود اما ۳۵ سال دوری و غربت بر رابطه محکم او با کشورش و آرمان‌های او تأثیر نگذاشت. او در سال ۲۰۰۰ به کشورش بازگشت و در شهر «الصویره» ساکن و به نویسندگی ادامه داد. بارها از قول او نقل شده که: «من یک مراکشی یهودی هستم نه یک یهودی مراکشی، یک مبارز ملی عرب و هر کجا هم که بروم نماینده کشورم مراکش هستم.»

رفته رفته یغما به زندگی کارگری باز می‌گشت و همه خشم و غرور و غربت و تنهایی و ناآرامی‌اش را در کار سنگین بیل و زمین و خشت، تخلیه می‌کرد. او در این سالها، که مقارن با دوره آغاز فعالیت ادبی اوست، ظاهری بسیار ژولیده و آشفته دارد و این ظاهر آشفته، او را به دیوانه‌ای پریشان احوال شبیه می‌کند.

دوران کوتاه عمر ۲۸ ساله او، سراسر پر از رنج و آلام و بیماری بود. کوشش مداوم او در راه خبرنگاری به جایی نرسید و با شکست‌های فراوان رو به رو شد. اندیشه‌های بلند و سلیقه خاص او در داستان‌نویسی مورد پسند روزنامه‌نگاران و ناشرین قرار نگرفت و از طرفی ضعف جسمانی و بیماری مداوم او نیز مزید بر علت شد. سرانجام بیماری، او را در غربت و دور از وطن، از نعمت حیات محروم ساخت.

کُربَن در سال ۱۹۳۹ مأمور شد که به استانبول برود و عکس دست‌نوشته‌های سهروردی را که در کتابخانه‌های این شهر پراکنده بود تهیه کند. اما آغاز جنگ جهانی دوم سبب شد مأموریت وی تا ۱۹۴۵ طول بکشد. او در این مدت به غربتی ناخواسته به ژرفنای اندیشه‌های سهروردی راه یافت و به تعبیر خودش این گفتگوی هر روزه با سهروردی در سکوت، «علم تقیه» را به وی آموخت.

سفر کردی و راه غربت گرفتی به راه اندر ای بت همی دیر مانی

مانده‌ام بر حال خود حیران جدا از کوی یار مبتلای غربتم دور از دیار افتاده‌ام

از غم غربتش آزرده خدایا مپسند آن سفرکرده ما را به وطن بازرسان

او سال‌های پس از انقلاب را در نیویورک سپری کرد و بر اثر بیماری پارکینسون، توانایی‌های حرکتی و تکلمی‌اش به شدت کاهش یافت. محصص تا انتها با وجود بیماری به خلق آثار کاریکاتور و طراحی پرداخت. سرانجام اردشیر محصص در سن هفتاد سالگی در ۱۸ مهر ۱۳۸۷ و در غربت، پس از گذراندن دوران طولانی کسالت، درگذشت. به گفتهٔ خواهرش ایراندخت، او هرگز تقاضای گذرنامهٔ آمریکایی نکرد.

در غربت ای دریغ! غریبانه جان سپرد شاهی که برگزیدهٔ خلاق داور است

«استاد در بستر بیماری در کویته پاکستان روزگار سختی را می‌گذراند و روح و جسم بیمار وی با درد و رنج غربت دست و پنجه نرم می‌کرد»

دلم آه سحر چون با دعا دمساز گردانید ز غربت آفتاب من عنانرا باز گردانید

او در طول زندگی در کشورهای مختلفی همچون آلمان، اتریش، یونان، ترکیه، ایتالیا، آمریکا و… روزگار گذرانده‌است و تأثیر حضور در این کشورها و رنج ناشی از غربت در بسیاری از اشعار وی مشهود است.

نباشد تاب غربت نازپروردان گلشن را که گل بر گوشه دستار زود از آب و رنگ افتد

سریال‌هایی که وی در آن نقشی ایفا کرده‌است می‌توان به سریال برای عشقم جان می‌دهم در نقش دیپ راج سینگ و برادرش راج، سریال قلبم تو دیار غربت گیر کرده در نقش راگاو مهرا، سریال من عاشق تو هستم در نقش شکر مهرا، فیلم سینمایی ملکه مارها در نقش ریتیک و … اشاره کرده.

بغربت ار چه سپهرم بدان صفت دارد که سوی حضرت شاهم همیشه راه بود

رفیق آن به که اکنون شاد باشم هر کجا باشم چو می میرم چه غم کاخر به غربت یا وطن میرم