غایت

در صفات لبت از غایت عجز عقل را کند زبان می‌یابم

کسی که از سالکان بود و علم ظاهر نیز داند، کم باشد به‌غایت، و مگر کم از ده تن باشند و از این ده تن یکی را به یقین نمی‌دانم که هست یا نه. خواجه امام ابو حامد غزالی و برادرش احمد از این جمله بودند، و خواجه محمد حمویه از این جمله است، چه دانم که علم داند و از این بزرگان است در سلوک.

کتاب ایمان مسیحی تاریخی است، بدان معنا که تأکید دارد الهیات ابدی و نامتغیر نیست، بلکه در هر زمان باید بازبینی و بازنویسی شود. این کتاب می‌کوشد اختلافات لوتری و کالونی را تحت اصول اعتقادی واحدی رفع کند. در این اثر، تعریف ایمان با تعریف قرون وسطی و نهضت اصلاح دینی متفاوت است و دیگر به معنی «اعتقاد به حقایق عینی خاص» نیست. هدف الهیات نه اثبات آموزه‌های یک دین، بلکه قابل فهم کردن نهانی‌ترین گوهر آن است. به باور شلایرماخر گوهر مسیحیت چنین است: «دین یکتاپرستی که به نوع غایت‌شناسانه از دین تعلق دارد. وجه تمایز آن با ادیان دیگر این است که در این دین همه چیز حول نجاتی است که توسط عیسی ناصری تحقق می‌یابد.»

جلال قدر تو را غایتی معین نیست که بر ثنای تو کس را قرار گیرد رای

ز اظهار نیازم برفروزد، از عتاب است این ولی از غایت امید گویم کز حجاب است این

برکه میانده جویم، در عصر صفویه، مابین سال‌های ۱۰۸۵ لغایت ۱۰۹۵ هجری قمری، به سرمایه حاج صفی قلی بن پاسلار محمّد الجویمی کلانتر وقت جویم، بنا گردیده‌است.

دلم رسید چه بی اسم و رسم و جاه جبه شد بغایتی که مرا ورانه انتهاست نه غایت

طی ۳ فصل کاوش باستان‌شناسی که از سال ۱۳۷۸ لغایت ۱۳۸۱ خورشیدی انجام گرفت، باستان شناسان در محوطه باستانی اریسمان با ایجاد ۴ محدوده در سطح محوطه، به نتایج مثبت و غیرقابل باوری دست یافتند.

و گفت: اگر بنده به هیچ نگرید مگر برآنکه ضایع کرده است از روزگار خویش تا این غایت، او را این اندوه تمام است تا به وقت مرگ.

جز با محرم ز غایت حفظ راز دل خود برون نداده

در اخلاق، ارزش ذاتی ویژگی هر چیزی است که به خودی خود ارزشمند است. ارزش ذاتی بر خلاف ارزش ابزاری (همچنین به عنوان ارزش بیرونی شناخته می‌شود) است، که ویژگی هر چیزی است که ارزش خود را از رابطه با یک چیز ذاتی باارزش دیگر می‌گیرد. ارزش ذاتی همیشه چیزی است که یک شی «در خود» یا «به خاطر خود» دارد و یک ویژگی ذاتی است. یک شی با ارزش ذاتی ممکن است به عنوان یک غایت، یا در اصطلاح کانتی، به عنوان یک غایت در خود در نظر گرفته شود.

من چه بگویم که ز بحر کفش فیض کرم تا به چه غایت برم

به دانش غایت آن کار داند چو داند کار را کردن تواند

ساقیا باده بگردان که بغایت خوبست ما بدینگونه زمی مست و می از ما مستور

اصالت سود فلسفه‌ای است که نیک‌بختی بیش‌تر برای انسان‌های بیش‌تر را غایت نهایی اخلاق می‌داند. نیک‌بختی معمولاً با شادی، لذت و مطلوبیت یکی انگاشته می‌شود. شعار این فلسفه رفاه ملت بود. اصالت سود اصلاً یک فلسفهٔ انگلیسی‌ست.در فلسفهٔ اصالت سود نتیجهٔ نهایی هر کار مهم است. برای مثال اگر کسی برای کمک به فقرا کاری انجام دهد، این کار بدون توجه به نیت او یک کار خوب است.

از غایت ملا عبد و نقشهای نغز مقبول طبع هر بت صد پیکر آمده

هریس خود را محدود به رد تجربه‌گرایی به شیوه‌ای صرفاً منطقی نمی‌کند، بلکه استدلال می‌کند که بررسی دقیق نتایج به‌دست آمده از نظریه‌ها، توسط فیزیک، زیست‌شناسی و روان‌شناسی تجربی معاصر، و همچنین رویه‌های تحقیق علمی، نشان می‌دهد که تجربه‌گرایی حتی با جهت‌گیری خاص علم معاصر هم‌خوانی ندارد. او نتیجه می‌گیرد که علم از جهان‌بینی نسبی‌گرا، کل‌گرا، ارگانیک، غایت‌شناسانه و سلسله‌مراتبی حمایت می‌کند؛ جهان‌بینیای که با پیش‌فرض‌های متافیزیکی اتمی‌گرایانه، مکانیک‌گرایانه و کثرت‌گرایانه منطق صوری و ریاضی، که اشتباهاً توسط فلسفه برجسته شده‌است، در تضاد است.

مشتاق وصالم و وصال تو خیال از غایت شوق من خیالی شده ام