صمغ

و چو آن صانع جوهر است و نه جسم است، نفس است که متصرف اندر جسم اوست. و تصرف نفوس نباتی و حیوانی اندر طبایع به تصویر مر اشخاص نبات و حیوان را به صورت های آن و تصرف نفس انسانی اندر قسم خاکی از جسم که آن پذیرای صورت است و اندر چیزهای نباتی و حیوانی از چوب ها و برگ ها و صمغ ها و پوست های نبات و (از) استخوان ها و سروها و جز آن که جوهر خاکی بر آن غالب است، بر درستی این قول گواست. پس درست کردیم که وجود جسم به وجود طبایع است و طبایع اندر جسم صورت ها اند نه اعراض اند، و طبایع اندر جسم از نفس موجود شده است و نفس جوهر است و جز جسم است و به مکان حاجتمند نیست و افعال او اندر جسم پدیدآینده است. و بدین شرح ظاهر کردیم که نفس مردم اندر جسم نه از جسم آمده است، از بهر آنکه جسم متناهی است و چو جسم متناهی است و نفس اندر او آمده است، جز (از) او آمده است و جز از متناهی آمده است، بل از نه متناهی آمده است و نه متناهی نفس است. پس نفس مردم از جوهری نامتناهی اندر جسم متناهی آمده است و به ذات خویش نیامده است، بل (که) به قصد صانع عالم آمده است.

و اما جواب ما مرین سوال را از خاصیت مقناطیس که مر آهن را بکشد، آنست که گوییم: از آن سنگ بخاری است بیرون آینده لزج‌اندر کشنده که بجز اهن‌اندر نکشد، و مخالف است آن بخار مر آهن را بطبع، با آنک بدو‌اندر آویزنده است، همچنانک نم هوا مخالف است مر پنبه و کاغذ را، وزین هر دو‌اندر آویزنده است، و چواز بخار آن مقناطیس بآهن رسد ‌اندر آویزد، و چو مخالف است مر او را، چو بدو رسد ازو بگریزد و باز گردد، و ببازگشتن مر آهن را کز‌اندر آویخته باشد با خویشتن بیارد. دلیل بر درستی این قول آنست که چون مر آن سنگ را بنزدیک خرده آهن (که) سونش گویند بدارند، آن جزوهاء سونش سوی او دویدن گیرد، و بخار باشد که پراگنده رود تا همی سونشهای پراگنده را بیابد.و چون آن سنگ را بسیر کوفته بیالایند نیز آهن را نکشد البته، وسیر چیز مسددست که چو مر او را بچیزی ‌اندر مالند، بر آن چیز از آن سیر پودگکی و پوستکی بگیرد که بخار را باز دارد چنانک ماهی‌گیران بزمستان سرو دستها را تا ببازوان بسیر کوفته همی آلایند تا مسام‌ها بسته شود و بخار از دست بیرون نیاید، و چو بخار ‌اندر پیخسته بماند گرم شود و بتوانند دست را بآب سرد‌ اندر کردن، و چو آن سنگ را بسیر کوفته بیالایند آهن را نکشد، دانستیم کز آن سنگ بخاری بودکه همی بیرون (شدی) تاکنون چو آن سیر مر منافذ آن بخاررا بگرفت نیز همی بیرون نیاید و آهن را نکشد، و نا کشیدن مقناطیس مر آهن را سپس از مالیدن سیر ‌اندرو، ما را گواهی داد بر آنک ازو (بخاری) همی بیرون آمد کآن بخار هم بآهن‌اندر آویخت و آنگه ازو همی بگریخت، تا او را همی بسوی (مقناطیس) کشید. و نیز این حال گواهی داد بر آنک آن سنگ همی آهن را سوی خویش کشد، نه آهن مر آن سنگ را همی سوی خویش کشد که میان طبیعیان خلاف است‌اندر آنک مقناطیس همی آهن را بکشد یا آهن مقناطیس را.ونیز کهربا که او صمغ درختی است، مر او را خاصیت آنست که گاه همی سوی خویشتن کشد وز کهربا نیز همی بخاری بیرون آمد کآن بخار همی جز بکاه‌ اندر نیاویزد، وچو بکاه رسید و درو ‌اندر آویخت ازو بگریزد و اورا بسوی کهربا بکشد، و کاه ازو سوی کهربا جهد.

بازگشت الاستیکی و قابلیت ارتجاع لیف ابریشم ریسیده شده از پنبه و ریون بیشتر و از پشم کمتر است و صمغ‌گیری شدهٔ آن وزن مخصوصی معادل ۱٫۲۵ دارد که در مقایسه با وزن مخصوص پنبه، کنف و پشم، کم است. به همین جهت غالباً الیاف ابریشمی به وسیلهٔ نمک‌های فلزی، وزن داده می‌شوند که این کار علاوه بر آنکه باعث افزایش چگالی ابریشم می‌شود، خواص افتادگی آن را نیز بهبود می‌بخشد.

نوعی صمغ برگرفته از نام نخستین شرکت سازنده آدامس در ایران که «آدامز» نام داشت.

شنگرف لب لعلت زنگار خط سبزت از صمغ سرشک من در غایت براقیست

ز شمع جوهر فردست دوده قلمت خطاست این که مرکب ز صمغ یا مازوست

نه صمغ از او بجوشد نه خود ترانگبین نه صبر از او بریزد مانانه نی شکر

اگر اثیر کسی شد بفر تو چه عجب ز صمغ عطر شود در درخت قیصوری

هر رشته ابریشم خام از دو فیلامنت که توسط صمغ سریسین به یکدیگر چسبیده‌اند، تشکیل شده که سطح آن در زیر میکروسکوپ تشکیل شده که سطح آن در زیر میکروسکوپ یکنواخت نبوده و حباب‌ها، تارها و رگه‌های سریسین که ماده‌ای پروتئینی شبیه ژلاتین است، بر روی آن دیده می‌شود و معمولاً دارای رنگ زرد یا کرم می‌باشد.

آب بینی شده بر سبلت و بر ریش روان همچو شاخ گونی صمغ روان از بن آن

تن سخت کو نازنینی کند چو صمغی بود کانگبینی کند

اعرابئی صمغ همی جوید، آن را بینداخت و گفت: بدابحالش، دندانها را رنج همی دهد و گلو را از آن مضیبی نیست.

فما تضغ بالسیف اذا لم تک قتالا فکسر حلیه السیف و قم صمغ لک خلخالا