شمه

این دل صد چشمه را پالونه‌وار از برای شهد پالائی فرست

اگر چشمه خواهی که بینی بچشم شوی خیره زو بازگردی بخشم

دلبرا چشم خوشت آفت مستان آمد نشنة لعل تو سر چشمه حیوان آمد

نوح که لب‌تشنه به حیوان رسید چشمه غلط کرد و به طوفان رسید

آن جان جهان کرشمهٔ خوبان کرد ور نه به قصب ماه نهان نتوان کرد

باغ‌های قدیمی ایران اغلب در مناطق گرم و خشک و کم‌آب ساخته شده‌اند و دلیل احداث آن‌ها در چنین مناطقی، وجود چشمه‌های طبیعی یا کاریز است.

هزار چشمه آب حیات در نظر است تو را که دیده نباشد ز چشمه ها چه خبر

آب‌باغک از جمله چشمه‌های شهرستان سروستان در استان فارس است.

ازین آتش که کلکت بر من افشاند مرا هم چشمه چشمه در جگر بود

من ادرار این فیض از آن یافتم که روی از دگر چشمه‌ها تافتم

مشو غافل از دُرد مینای خویش برآید به گل، چشمه از لای خویش

دل و دین فداش کردم به کرشمه گفت نی‌نی سر و زر نثار ما کن که چنین بسر نیاید