شته

شَتِه (aphid)
هر کدام از حشرات کوچک تیرۀ شته ها از راستۀ نیم بالان، زیرراستۀ جور بالان. این جانوران شیرۀ گیاهان را می مکند. گونه های فراوانی دارند که با گیاهان خاص سازش یافته اند. برخی از آن ها آفت کشاورزی اند. در بعضی از مراحل چرخۀ زندگی شان، شته های ماده و بدون بال، به سرعت تعداد زیادی افراد جدید را به روش بکرزایی تولید می کنند. این فرآیند منجر به هجوم های فراوان می شود. تعداد شته ها به این ترتیب، به ۲ میلیارد در هکتار می رسد. این موجودات موجب انتقال بیماری های ویروسی نیز می شوند. شته ای که به درختان سدر و سرو صدمه می زند در ۱۹۸۵ در مالاوی دیده شد و تا ۱۹۹۱ به میلیون ها درخت در افریقای شرقی و مرکزی حمله کرد. در عین حال، بنابه برخی تحقیقات، شته ها ممکن است با ترشح موادی دفعی، با نام عسلک، به حاصل خیزی خاک کمک کنند. شته ها را با نام شپش های گیاه، حشرات سبز، یا حشرات سیاه نیز می شناسند.
ویژگی ها. مشخصات ویژۀ شته ، بی بال بودن یا دارا بودن دو بال نازک است. ممکن است افراد متفاوت یک گونه بال داشته باشند یا فاقد بال باشند. قطعات دهانی این جانوران سوراخ کننده و مکنده است و یک جفت لوله یا شاخک، که از انتهای شکم بیضی شکل آن ها خارج می شوند، مادۀ مومی شکلی برای محافظت در مقابل دشمنان شکارچی ترشح می کنند. این ترشح با «عسلک»، که از مخرج ترشح می شود و غالباً مورچه ها آن را جمع آوری می کنند، فرق دارد.
دشمنان طبیعی. شته ها دشمنان طبیعی فراوانی دارند که ممکن است به فراوانی در گروه های زیر قرار گیرند: (۱) انگل های شته، مثلاً زنبور Aphidius testaceipes. زنبور ماده تخم ها را در داخل بدن شته می گذارد. تخم ها به نوزاد تبدیل می شوند و از اندام های داخلی میزبان تغذیه می کنند و میزبان را می کشند. (۲) حشرات دوبال متعلق به تیرۀ شهدگلسان. (۳) سوسک های تیرۀ کفشدوزک ها، ازجمله کفش دوزک. این دشمنان طبیعی معمولاً نمی توانند جمعیت شته ها را بسیار کاهش دهند، و زارعانِ علاقه مند به حفظ محصولات مجبورند به روش های شیمیایی و کنترل کشت متوسل شوند. همچنین از روش های زیست شناختی، یعنی تکثیر دشمنان طبیعی، نیز به این منظور استفاده می کنند.
کنترل شیمیایی و کنترل کشت. کنترل شیمیایی شامل استفاده از مواد شیمیایی، ازجمله پاراتیون و متیل پاراتیون است. سه روش کنترل کشت اصلی وجود دارد. یکی کاشتن انواع مقاوم گیاهانی که در مقابل حملۀ شته ها مقاوم اند. این گیاهان با آماده سازی زمین، کاشتن بذر خوب، به کاربردن کود و رطوبت متناسب، و نیز با تغییر کشت متناوب و باقاعدۀ محصولات در زمین حاصل می شوند. دیده می شود که شته ها به جو، گندم و جو دوسر که در پاییز بذرافشانی و به روش کشت متناوب با ذرت خوشه ای کاشته شوند، بیشتر آسیب می رسانند. این آسیب هنگامی که کشت متناوب با لوبیای سویا، ذرت یا گندم صورت گیرد، کمتر است. روش دوم، کاشتن انواع دانه های مقاوم است. روش دیگر، ازبین بردن دانه های باقی ماندۀ محصول قبلی، از طریق شخم زدن یا بیرون کشیدن است. این دانه ها غذا و پناهگاه شته ها است.