معنی کلمه شاهنشاه در لغت نامه دهخدا
همچو خورشید کجا لشکر سایه شکند
لشکر دشمن به زین شکند شاهنشاه.منوچهری.خلیفت... چه اختیار کنی که اسب تو اسب شاهنشاه خوانند یا اسب امیر عراق. ( تاریخ بیهقی چ ادیب ص 126 ).
چنین فرمود شاهنشاه عالم
که عشقی تو برآر از راه عالم.نظامی.با رعیت صلح کن وز جنگ خصم ایمن بباش
زانکه شاهنشاه عادل را رعیت لشکر است.سعدی.|| لقب شاهان بزرگ ایران. ( آنندراج ). مؤلف ایران باستان نویسد: عنوان پادشاه اشکانی که در ابتدا شاه و بعد شاه بزرگ بود در زمان مهرداد موافق عقیده غالب مورخان به شاهنشاه تبدیل یافت. و عبارت «بازیلْوس ْ بازی لیئون » که بر مسکوکات اشکانی روشن خوانده میشود ترجمه یونانی شاه شاهان است. و از طرف دیگرشاهنشاه از عناوین مختصه هخامنشیها بود. ( ایران باستان ج 3 ص 2656 ). و مؤلف القاب الاسلامیة نویسد: لقب ملوک ایرانی بوده است تا ایشان را از شاهان کوچک و زیر دست متمایز گرداند. ( از الالقاب الاسلامیة ص 353 ). || کلمه شاهنشاه بعنوان لقب در دوره اسلامی از جانب خلفاء بعلت آنکه تحت نفوذ عادات و تقالیدفارسی قرار گرفته بودند به حکام و امیران با نفوذ وقدرت ایران داده میشد. از جمله در سال 363 هَ. ق. این لقب به ابوشجاع عضدالدوله فناخسرو دیلمی داده شد. و از طرف خلفای فاطمی در مصر نیز به امیران مقتدر داده میشد. ( از الالقاب الاسلامیة ص 354، 353 ). و نیز این عنوان از جانب الظاهر خلیفه عباسی به جلال الدین خوارزمشاه داده شده است. || کسی که دیگران به مدد او پادشاه شوند. ( برهان قاطع ). آنکه بمظاهرات و اعانت او دیگران پادشاه شوند و پادشاهانش خدمت کند. ( شرفنامه منیری ) ( از فرهنگ سروری ). پادشاهی که دیگران به مدد وی پادشاه شوند. ( ناظم الاطباء ). ملک الملوک. || ( اِخ ) خداوند باریتعالی. ( برهان قاطع ) ( از آنندراج ). رب الارباب.
شاهنشاه. [ هََ ] ( اِخ ) لقب ابونصر خسرو فیروزبن عضدالدوله که از طرف خلیفه عباسی القادر باﷲ به او داده شد. ( از الالقاب الاسلامیة ص 354 ).
شاهنشاه. [ هََ ] ( اِخ ) لقبی است که القائم باﷲ در سال 435 هَ. ق. به ابوکالیجار مرزبان پسر سلطان الدوله ابوشجاع فنا خسرو داد. و شاید علت ملقب شدن آل بویه به لقب مزبور آن بوده است که لقب مرادف عربی آن «ملک الملوک » از طرف فقهاء در عصر قائم بامراﷲ ممنوع گردید و حاضر نشدند که این لقب را به خلیفه و در نتیجه به سایر امیران دهند. ( الالقاب الاسلامیة ص 354 ).
