سپهسالار

و یا نزد سپهسالار اعظم صف آراجیشی از بهر شماره

احمد مشیرالسلطنه در سال ۱۳۰۹ دوباره از طرف کامران میرزا نایب السلطنه که حکومت مرکزی با وی بود به حکومت گیلان رفت و مدت سه سال در آن جایگاه باقی ماند. در ۱۳۱۴ هـ. ق مشیرالسلطنه به وزارت خزانه منصوب شد. تا آن تاریخ وزیر خزانه محمد ولی خان نصرالسلطنه (محمد ولی خان سپهسالار) بود و بر اساس اختلافی که بین وی و امین الدوله بر سر عیار مسکوکات به وجود آمد از وزارت خزانه برکنار شد و مشیرالسلطنه به جای وی به این سمت رسید.

کیا افراسیاب چُلاوی در ابتدا توسط حسن دوم، حاکم دودمان باوندیان، به مقام سپهسالاری رسید ولی مدتی بعد با به قتل رساندن او حکومت چلاویان را تأسیس کرد و بین سال‌های ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۹ میلادی حاکم طبرستان بود.

تا اوایل قرن هفدهم، سپهسالار یا امیرالامرا از نظر رتبه با قورچی باشی برابری می‌کرد، اما از اوایل قرن هفدهم به بعد از نظر سلسله مراتب تابع قولرآغاسی و قورچی باشی بود. با این حال، به دلیل اهمیت آن و این که صاحب آن غالباً والی نیز بود، نایب و وزیر نیز داشت. حتی فرماندهان کل هم بودند که همزمان مناصب بیشتری داشتند.

احمد یَنالتَگین (درگذشتهٔ ۴۲۵ قمری / ۱۰۳۴ میلادی) سپهسالار ترک‌نژاد در زمان غزنویان بود.

گفتم ای پادشاه درویشان خود سپاهی و خود سپهسالار

در سپه باید سپهسالار کارآگاه خواست هم بدین سان ملک را باید وزیری نیکخواه

سپهسالار دریا را بر اسب باد پران بین خدنگش نرگس مسکین سنانش برگ نیلوفر

به گفته میرزا نقی نصیری، از مقامات عالی‌رتبه دربار، امیرالامرا یا سپهسالار فرماندهی عالی ارتش را در زمان جنگ بر عهده داشت.

وان قبائی را کجا دهقان سپهسالار داد غرق شد با بخیه و با مردورزی و استر

از جهان آفرین هزار هزار آفرین باد بر سپهسالار

صد سپهسالار خواهد بودوی را در سپاه هر یکی صد ره فزون از روستم درهر مکان

تا نه بس روزگار خواهی دید هم سپه مرده هم سپهسالار

سپهسالار ایران کز کمانش خورد تشویر ها برج دو پیکر

قوام الملک نظام الدین هبةالله مشهور به ابونصر فارسی همچنین ابونصر پارسی؛ وزیر، سپهسالار، دبیر و شاعر سده ششم هجری قمری و از کارگزاران حکومت غزنوی بود. ابونصر فارسی در زمان حکومت مسعود سوم، پسر و جانشین ابراهیم، هنگامی که حکومت متصرفات هند را به فرزندش عضدالدوله شیرزاد سپرد، به مقام سپهسالاری رسید و به عنوان جانشین وی راهی هندوستان شد.

ولیکن از شرف و حشمتی که هست تو را برین سپاه تو زیبی همی سپهسالار