رنگ‌ها

ز هر گونه نیرنگ‌ها ساختند مر آن درد را چاره نشناختند

ای عزیز اینجا سرّی غریب بدان. دنیا را محک آخرت کردند و قالب را محک جان کردند. «صِبْغَةُ اللّهِ وَمَنْ أحسنُ مِن اللّهِ صِبْغَةَ» جوابی شافی و بیانی وافی با خود دارد. گوش دار، از مصطفی- علیه السلام- بشنو که «الدُنیا مَزْرَعَةُ الآخِرَةِ» دنیا خمی‌ست میان ازل و ابد آمده، و در این خم جمله‌ی رنگ‌ها پیدا آمده است. سعادت از دنیا و قالب، ظاهر شد؛ و شقاوت همچنین، و اگرنه در فطرت همه یکسان بودند؛ تفاوت از خلقت نیامد «ماتری فی خَلق الرحمن مِن تفاوُتٍ» بلکه از قوابل و قالب آمد. اگر دنیا و قالب ضرورت نبودی، چرا مصطفی را بدان حال بازگذاشتندی که به دعا و تضرع گفتی: «لَیْتَ رَبَّ مُحَمَّدٍ لَمْ یَخْلُق مُحمداً»؛ و با ابوبکر گوید: «لیتنی کُنْتُ طَیْراً یَطیرُ»، با عمر گوید: «لَیْتَنی کُنْتُ شَجَرةً تُعْضَد»؟ دریغا این فریاد از دنیا و قالب برمی‬‌آ‌ید؛ واگرنه، این سخن را و این شکایت نبی و ولی را با حقیقت چه کار؟ معنی سخن این سه بزرگ، یعنی مصطفی و ابوبکر و عمر، آنست که کاشکی ما را در عالم فطرت و حقیقت بگذاشتندی، و هرگز ما را به عالم خلقت نفرستادندی.

راحت آرزوییها داغ‌ کرد محفل را رنگ‌ها چو شمع اینجا صرف بالش پر شد

هم ز خانه ملک جویان رنگ‌ها برساختند یال‌ها بفراختند از شام و روم و اصفهان

به سیر باغ مرو چون نماند فصل جوانی چمن چه‌ دسته‌ کند رنگ‌های جستهٔ مارا

از من مدان چون باغ اگر هردم به رنگی می‌شوم بی‌رنگی او می‌زند بر آب زینسان رنگ‌ها

یاقوت سرخ و یاقوت کبود نمونه‌ای از سنگ‌های قیمتی هستند که رنگ‌های آن‌ها به خاطر وجود ناخالصی هاست.

نی خزان دانم درین‌گلشن نه نیرنگ بهار این‌قدر دانم‌که اینجا رنگ‌هاگردیده است

پس گفت ای دوستان‌ِ زمانی و ای یاران زندانی بدانید که این همه رنگ‌ها مشوب و آن همه نقش‌ها معیوب، که کاس غرور دنیا را اندک صفا‌ست واین نسیم ِ وزان را باد خزان در قفا‌ست، باش تا سحاب در او کافور فرو بیزد و این گل‌های پر‌نگار از شاخه‌های اشجار فرو ریزد

چه رنج‌ها که کشیدم به روزگار دراز چه رنگ‌ها که بدیدم ز دهر بوقلمون

چو یکسان بود رنگ‌ها در لوید چرا این سیه گشت و آن شد سپید

در سال ۱۹۳۱ احمد باکوخانف گروه موسیقی سازهای محلی آذربایجان را بنیانگذاری نمود، که مادام‌العمر ریاست آن را عهده‌دار شد. گروه یادشده شامل تار، باغلاما، عود، قانون، نقاره، ابوا و پیانو بود. وی در طول عمرش تعدادی نت‌نویسیها همچون «رنگ‌های فولکلور آذربایجان» (۱۹۶۴)، «موسیقی‌های مقامی پرنواخت آذربایجانی» (۱۹۶۸) و «موسیقی مقامی، آهنگ و رنگ» (۱۹۷۵) ثبت کرد. یکی از شعب موزه دولتی فرهنگ موسیقی آذربایجان در منزل احمد باکوخانف گشایش یافته‌است.

رنگ‌های دیگر مرتبط با ایران شامل صورتی ایرانی، قرمز ایرانی و سبز ایرانی هستند.