یلدا

معنی کلمه یلدا در لغت نامه دهخدا


یلدا. [ ی َ ] ( سریانی ، اِ ) لغت سریانی است به معنی میلاد عربی ، و چون شب یلدا را با میلاد مسیح تطبیق می کرده اند از این رو بدین نام نامیده اند. باید توجه داشت که جشن میلاد مسیح ( نوئل ) که در 25 دسامبر تثبیت شده ، طبق تحقیق محققان در اصل ، جشن ظهور میترا ( مهر ) بوده که مسیحیان در قرن چهارم میلادی آن را روز تولد عیسی قرار دادند. یلدا اول زمستان و شب آخر پاییز است که درازترین شبهای سال است و در آن شب یا نزدیک بدان ، آفتاب به برج جدی تحویل می کند و قدما آن را سخت شوم و نامبارک می انگاشتند. در بیشتر نقاط ایران در این شب مراسمی انجام میشود. شعرا زلف یار و همچنین روز هجران را از حیث سیاهی و درازی بدان تشبیه کنند و از اشعار برخی از شعرا مانند سنایی و امیرمعزی که به عنوان شاهد در زیر می آید رابطه بین مسیح و یلدا ادراک می شود. یلدا برابر است با شب اول جدی و شب هفتم دی ماه جلالی و شب بیست ویکم دسامبر فرانسوی. ( از برهان ، آنندراج ، حواشی علامه قزوینی بر آثارالباقیه ، شرح پورداود در یشتها، فرهنگ فارسی معین و یادداشت مؤلف ) :
چون حلقه ربایند به نیزه تو به نیزه
خال از رخ زنگی بربایی شب یلدا.عنصری.نور رایش تیره شب را روز نورانی کند
دود چشمش روز روشن را شب یلدا کند.منوچهری.گرنیابد خوی ایشان درنیابد خلق را
روز روشن در بر دانا شب یلدا شود.ناصرخسرو.قندیل فروزی به شب قدر به مسجد
مسجد شده چون روز و دلت چون شب یلدا.ناصرخسرو.او بر دوشنبه و تو بر آدینه
تو لیل قدر داری و او یلدا.ناصرخسرو.کرده خورشید صبح ملک تو
روز همه دشمنان شب یلدا.مسعودسعد.ایزد دادار مهر و کین تو گویی
از شب قدر آفرید و از شب یلدا
زانکه به مهرت بود تقرب مؤمن
زانکه به کینت بود تفاخر ترسا.امیرمعزی.به صاحب دولتی پیوند اگر نامی همی جویی
که از یک چاکری عیسی چنان معروف شد یلدا.سنایی.تو جان لطیفی و جهان جسم کثیف است
تو شمع فروزانی و گیتی شب یلدا.

معنی کلمه یلدا در فرهنگ معین

(یَ ) (اِ. ) این واژه سُریانی و به معنای تولد و زایش است . یعنی تولد مهر (متیرا ) در شب اول زمستان که بلندترین شب سال است و ایرانیان به یُمن تولد مهر در این شب جشنی برپا می کنند.

معنی کلمه یلدا در فرهنگ عمید

۱. شب آخر پاییز و اول زمستان که مقارن است با ولادت حضرت عیسی.
۲. (صفت ) [قدیمی، مجاز] تاریک و طولانی: باد آسایش گیتی نزند بر دل تنگ / صبح صادق ندمد تا شب یلدا نرود (سعدی۲: ۴۳۶ ).

معنی کلمه یلدا در فرهنگ فارسی

کلمه سریانی، میلاد، وقت ولادت، زمان ولادت حضرت عیسی، شب یلدا: شب اول دیماه که درازترین شبهااست
(اسم ) درازترین شب سال شب اول برج جدی شب چل. بزرگ زمستان .توضیح این کلمه درسریانی بمعنی میلاد است چون شب یلدا را بامیلاد مسیح تطبیق میکردهاند ازاین رو بدین نام نامیدند : تو جان لطیفی و جهان جسم کثیف است تو شمع فروزنده و گیتی شب یلدا. ( معزی )

معنی کلمه یلدا در فرهنگ اسم ها

اسم: یلدا (دختر) (فارسی، سریانی) (طبیعت) (تلفظ: yaldā) (فارسی: يَلدا) (انگلیسی: yalda)
معنی: میلاد، طولانی ترین شب سال، شب اول ماه دی، چله بزرگ زمستان که تقریبا با ولادت حضرت مسیح ( ع ) همزمان است، ( سریانی )، آخرین شب پاییز در نیم کره شمالی و بلندترین شب سال [مقارن میلاد عیسی ( ع ) ]، ( در قدیم ) ( به مجاز ) تاریک و بلند یا تاریک و عمیق، آخرین شب پائیز در نیم کره شمالی و بلندترین شب سال که همزمان با میلاد مسیح ( ع ) است

معنی کلمه یلدا در دانشنامه آزاد فارسی

یَلْدا
شب (در سریانی: به معنی ولادت، میلاد؛ در رومی: ناتالیس اَنویکتوس، به معنی روز تولد مهرِ شکست ناپذیر) درازترین شب سال، یعنی شب اول زمستان؛ در تقویم ایرانی شب اول دی ماه. در اصطلاح عموم، شب چله یا شب چلۀ بزرگ؛ در باور ایرانی، شبی اهریمنی است که با پیروزی مهر (آفتاب) و برآمدن روز به پایان می رسد. بر مبنای اشتباهی که در محاسبۀ کبیسه ها در قرن ۴م رخ داد، روز ۲۵ دسامبر (برابر ۴ دی) را، به جای ۲۱ دسامبر (برابر ۳۰ آذر)، روز تولد مهر دانستند، پس از مسیحی شدن روم همین روز را نیز روز تولد عیسی مسیح و نوئل قرار دادند که در واقع می بایست در ۲۱ دسامبر نهاده می شد. این معنی در ادبیات فارسی نیز بازتاب دارد، چنان که سنایی گفته است: « به صاحب دولتی پیوند، اگر نامی همی جویی ـ که از پیوند با عیسی چنان معروف شد یلدا». یلدا در تقویم جلالی برابر با شب اول جدی و شب هفتم دی ماه است. آغاز دی ماه و زایش خورشید و بلند شدن روزها در بسیاری از فرهنگ ها گرامی داشته شده است، اما در هیچ فرهنگی چون فرهنگ ایران باستان این اندازه بازتاب و رونق نداشته است. شاعران، بلندی شب یلدا را دست مایۀ مضمون سازی های عاشقانه کرده اند و آن را در تشبیه به زلف دراز یار و به معنی هجران گرفته اند. برگزاری آداب و مراسم مربوط به شب یلدا، در ایران دیرینه ای بس طولانی دارد؛ از دلایل پایندگی آن، این که یلدا پایان برداشت محصولات صیفی کشاورزی و آغاز فصل استراحت کشاورزان در جامعۀ عمدتاً مبتنی بر اقتصاد کشاورزی ایرانی بوده است. این معنی نیز که زمستان عملی در واقع ۶۰ روز است و ۴۰ روز اول آن، چلۀ بزرگ و ۲۰ روز دوم آن، چلۀ کوچک، نامیده می شود نیز در اساس ریشه در فرهنگ کشاورزی ایرانیان باستان دارد. در این شب که آن را جشن گردهم آیی خانوادگی نیز دانسته اند، خویشان و آشنایان در خانۀ بزرگ خانواده گرد می آیند و ضمن خوردن آجیل و شب چَره (نقل و میوه های خشک) شب دراز سال را با خواندن اشعار حافظ، گاه به فال، سپری می کنند. ضروری ترین خوردنی ویژۀ شب یلدا هندوانه است. عوام بر آن اند که هندوانه ای که در شب یلدا می خورند در بدن شان ذخیره می شود و در تابستان گرم به وجودشان خنکا می بخشد. کدوتنبل و انار نیز از دیگر خوردنی های مخصوص شب یلداست.

معنی کلمه یلدا در ویکی واژه

این واژه سُریانی و به معنای تولد و زایش است. نسبت دادن این واژه بدین صورت به زبانی خاص، کمی دشوار است؛ اگر یلدا به دو بخش یل - دا تجزیه گردد کاربرد پسوند آن بسیار گسترده بوده است.
در شب اول زمستان که بلندترین شب سال است و ایرانیان به یُمن تولد مهر در این شب جشنی برپا می‌کنند.
یعنی تولد مِهر، مهرگان، میترا، میترائیسم.

جملاتی از کاربرد کلمه یلدا

شب یلدای حیاتم بسحر گوید حیف که در افسانه بیهوده بپایان رفتم
ای که اگر همت تو نیستی روز هنر چون شب یلداستی
رویت ز جنت آیه ای مویت ز شب پیرایه ای بر صبح رویت سایه ای از شام یلدا ریخته
خوش بود گر بوسم آن رخسار همچون صبح عیدت و آن شب یلدای زلفت را ببویم تا به فردا
او بر دوشنبه و تو بر آدینه تو لیل قدر داری و او یلدا
از فیلم‌هایی که در آن نقش داشته می‌توان به چه زندگی شگفت‌انگیزی، گیلدا، دانوب سرخ، دختر عموی من ریچل، کالیفرنیا اشاره کرد.
در زرد و سرخ شام و شفق بوده‌ام کنون تن را به عودی شب یلدا برآورم
آجیل از دیرباز به یکی از نمادهای فرهنگ ایرانی بدل گشته‌است به صورتی که برخی از مراسم سنتی ایرانیان (مانند نوروز و یلدا) تنها با حضور آجیل مفهوم خود را پیدا می‌کنند.
دلم به زلف وی از هرطرف‌ که روی نمود سیاهی شب یلدا ورا زمام‌گرفت
آزاده انشا مسلط به زبانهای فارسی و فرانسوی می‌باشد و فارغ‌التحصیلدانشگاه کالیفرنیا است و مدرک کارشناسی ارشد را از دانشکده روزنامه‌نگاری دانشگاه کلمبیا دریافت کرد.
غنیمت دان حضور نعمت الله که دشمن را شب یلداست امروز
آنخال نهفته زیر گیسو چون ماه گرفته لیل یلدا
چه عجب گر دل من روز ندید زلف تو صد شب یلدا دارد