گوارا

پس از کشف محل دفن چه‌گوارا در بولیوی، بقایای وی نبش قبر و به کوبا منتقل شد و در تاریخ ۱۷ اکتبر ۱۹۹۷ در تشریفات کامل نظامی به خاک سپرده شد. در این محوطه موزه‌ای نیز به زندگی چه‌گوارا اختصاص داده شده و شعله‌ای همیشه روشن توسط فیدل کاسترو برای یادبود چه گوارا روشن شده‌است.

نباشد گر وطن، غربت گوارا می شود بر دل قفس را تنگ بر من خارخار آشیان دارد

صد جفا می بینم و بر خود گوارا می کنم برنمی آیم، چه سازم با وفای خویشتن

به خون بیدلان خوردن مکن خوی که کس را نآید این شربت گواران

گفتا: کسانی که امّت من اند و از اهل سنت من اند امروز ساکنان سرای قربت من اند و فردا مستوجب شفاعت من اند. ایشان همه بزرگواران‌اند و کرامت را سزاوارنند و در منفعت و راحت همچون باران بهارانند. باران را ندانند که اول آن بهتر است یا آخر آن، نفعی است عام را و عامه خلق را حال امّت من همچنین است. همان درویشان آخر الزمان، آن شکستگان سرافکنده، و همین عزیزان و بزرگواران صحابه همه برادران‌اند و در مقام منفعت و راحت و شفقت همه یک دست و یکسان‌اند.

روستای آشی بخاطر چشمه های شیرین و گوارای خود نیز مشهور است چشمه هایی نظیر؛ چشمه بهشتی،او نو(آب نو) و امثال آنها.

به یاران گفت جشن ای سوگواران که آمد نامه یاران به یاران

نخستین قدم در نقشه انقلابی کاسترو حمله به کوبا به واسطه مکزیک با استفاده از رزمناو بسیار قدیمی به نام «گرانما» بود. آن‌ها در روز ۲۵ نوامبر ۱۹۵۶ به سمت کوبا راه افتادند. اما کمی پس از پهلو گرفتن، ارتش باتیستا به آنها حمله کرد؛ عده‌ای کشته شدند و عده دیگری هم پس از دستگیری اعدام شدند. از میان ۸۲ نفر حاضر در کشتی، تنها ۲۲ نفر توانستند پس از حمله یکدیگر را پیدا کنند. گوارا در این نبرد تجهیزات پزشکی خود را کنار گذاشت و مهماتی را که یکی از رفیق‌هایش انداخته بود برداشت و جنگید. این اتفاق به لحظه‌ای نمادین در زندگی چه تبدیل شد.

گوارا می شود چون می به کامم تلخی غربت گر آن گل پیرهن بر پیرهن پاشد گلابم را

ناله من چشم بیمار تو را در خواب کرد درد من بر تو گواراتر شد از درمان من

همچنین شراب این منطقه بسیار گوارا می‌باشد.

بزرگوارا احوال دهر یکسان نیست که بد چو نیک نزاید ز دفتر حدثان

بزرگوارا در انتظار بخشش تو نمانده است مرا طاقت شکیبائی

به بلبلی که حیاتش ز بوی گل باشد قفس چگونه گوارا ز آب ودانه شود