گسترش

کوثر عرق گرفته و طوبیست سرنگون زان حوض آب و آن شجر سایه گسترش

بستان دولت کشورش در دست صلت گسترش شمشیر صولت پرورش ابری که بستان پرورد

ابن عباس گفت: پیامبر را (ص) شنیدم که می فرمود: ای مردم، گسترش آرزوها بر فرود آمدن اجل مقدم بود و روز بازگشت جای عرضه ی کردارهاست.

زین پس به بند عشوه نبندد دلم چو هست صدر سخن مدیح شه عدل گسترش

جوشن شکاف یخ نشود تیغ آفتاب در سایه عدالت انصاف گسترش

بارگاهی بدو نمود بلند گسترش‌های بارگاه پرند

بعهد او نی عجب اگر نبارد سحاب بسکه خجل باشد از دست عطا گسترش

از سال ۱۷۷۳ میلادی به بعد درست از زمانی که تیمور شاه کابل را پایتخت خود قرار داد، شاهزادگان ولایت را کم و بیش خودمختاری داده بودند. مهم‌ترین ولایات تحت کنترل شاهزادگان و امیران، کابل، قندهار، هرات، ترکستان افغانستان، قطغن و بدخشان بودند. امیر عبدالرحمن‌خان (۱۹۰۱–۱۸۸۰) دامنه قلمرو سلطنتی‌اش را به ولایات هرات، ترکستان افغانستان، هزاره‌جات، نورستان و بدخشان گسترش داد. امان‌الله شاه (۱۹۱۹–۱۹۲۹) با کسب استقلال کشور، در سیستم اداری هم تغییراتی بوجود آورد که به شکل کشورهای دموکراتیک آن وقت بود. او ساحات کشور را به پنج ولایت اصلی یا عمده و چهار حکومت اعلی تقسیم نمود. در دورهٔ سلطنت محمد نادرشاه (۱۹۲۹–۱۹۳۳) این تقسیمات عبارت بودند از:

دست دریا پرورش را بعد ازین توفیق خوان کلک فرمان گسترش را زین سپس تقدیر گیر

ننوشت کفر و شرک را جز تیغ ایمان گسترش

هاروت در جوار هلال منعّلش خورشید در نقاب شب سایه گسترش