معنی کلمه کتیبه در لغت نامه دهخدا
کتیبة. [ ک َ ب َ ] ( اِخ ) قلعه ای است به خیبر. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ). قلعه ای از قلعه های خیبر بود. هنگامی که خیبر را تقسیم کردند این قلعه به خمس و سهم نبی وسهم ذوی القربی و یتیمها و مسکینان اختصاص یافت. ( از معجم البلدان ). رجوع به معجم البلدان. و رجوع به تاریخ گزیده چ اروپا ص 148 و فتوح البلدان ص 32 شود.
کتیبه. [ ک ِ / ک َ ب َ/ ب ِ ] ( از ع ، اِ ) ممال کتابة عربی. ( فرهنگ فارسی معین ). نوشته :
کتاب و کلک همه کاتبان نمونه شود
چو کلک او بنگارد کتیبه های کتاب.معزی. || آنچه به خط جلی نسخ یا نستعلیق و یا به خط طغرا و یا به خط کوفی بر دوره دیوار مساجد و مقابر و اماکن متبرکه یا سر در دروازه امرا و بزرگان نویسندو یا نقش کنند. ( از ناظم الاطباء ). نوشته ای که حاشیه مانند دور سر در عمارت و بر بدنه دیوار مسجد و مقبره و بقعه و تخت و کرسی و در و نیز بر کرانه پارچه که سفره و بیرق و جامه ( جامه خانه کعبه ) و زین پوش و جلیل اسب و پوشش تکیه ها و غیره باشد نویسند. || قسمت زبرین دیواری که به آجر یا سنگ یا نقوش زینت شده باشد. ( از یادداشت مؤلف ). || آنچه از نقوش و خط که بر سنگها کرده باشند. آنچه بر سنگی یا کوهی حجاری شده باشد. ( یادداشت مؤلف ). سنگ نبشته. نوشته ای که بر سنگ بدنه کوه یا تخته سنگ نویسند. ( از فرهنگ فارسی معین ). رجوع به کتابه شود. برای مزید اطلاع و بعنوان شاهد کتیبه های مهم مربوط به ایران و نواحی مجاور را فهرست وار نقل میکنیم :
- کتیبه آسوربانی پال ؛ از آسوربانی پال پادشاه آسور کتیبه ای بر جای مانده است. پس از دستگیری خوم بان کالداش آخرین پادشاه عیلام آسوریها عیلام را غارت کردند و اسرای زیاد و آنچه از ثروت یافتند به آسور بردند. این است متن کتیبه آسوربانی پال : خاک شهرشوشان ، شهر ماداکتو و شهرهای دیگر را تماماً به آسور کشیدم و در مدت یکماه و یک روز کشور عیلام را بتمامی عرض آن جاروب کردم. من این مملکت را از عبور حشم وگوسفند و نیز از نغمات موسیقی بی نصیب ساختم و بدرندگان ، مارها، جانوران کویر و غزالان اجازه دادم آن را فرو گیرند. ( ایران باستان ج 1 ص 139 و 140 ).