ژرف

چو شش مه در آن ژرف دریا برفت از آن پس که ماه اندرآمد به هفت

خودزندگی‌نامه اندکی در ذات با کتاب‌های خاطرات تفاوت دارد. در حالی که خودزندگی‌نامه نوعاً بر زندگی، سرگذشت و چگونگی گذران زندگی نویسنده‌اش تمرکز دارد، خاطرات و یادداشت‌ها تمرکز باریک‌بینانه و ژرف‌نگرانه‌تری بر خاطره‌ها، احساس‌ها و عاطفه‌های نویسندهٔ خویش دارند. خاطره‌نوشت‌ها اغلب توسط سیاست‌مداران و فرماندهان نظامی، به عنوان راهی برای ثبت و نشر عمومی گزارشی از کارهای برجستهٔ خود نوشته شده‌اند.

یکی گفت زان فیلسوفان به شاه که بر ژرف دریا ترا نیست راه

هان فرستادم آن کتاب شگرف که بود بحری از معانی ژرف

میندیش ازین پس ز دریای ژرف که دادت قضا دستگاه شگرفت

فگنده همه دشت پر دشمن است لب ژرف دریا سر بی تن است

عمیق‌ترین گودال دره‌ای دریایی جهان که درازگودال ماریانا نام دارد، با ژرفای ۱۱٬۰۳۴ متر در اقیانوس آرام قرار دارد.

جهان ژرف چاهی است پر بیم و آز از او کوش تا تن کشی بر فراز

چون بر آیند از تگ دریای ژرف کشف گردد صاحب در شگرف

صد هزاران ماهی از دریای ژرف در دهان هر یکی دُری شگرف

اگر خون آن کشتگان را ز خاک به ژرفی برد رای یزدان پاک

ژرفای اقیانوس‌ها بسیار بیشتر از ارتفاع قاره‌هاست. اندازه‌گیری ارتفاع از سطح دریا در سطح زمین نشان می‌دهد که میانگین ارتفاع خشکی‌های زمین فقط ۸۴۰ متر است، در حالی که میانگین ژرفای اقیانوس‌ها به ۳۸۰۰ متر می‌رسد.

جرعه یی زان ژرف دریا کان جناب غوطه می خوردی به جد با صد شتاب

در عبارات کنایی دو مفهوم قابل برداشت است؛ اوّلی مفهومی بسیار ساده و ظاهری است که در معنای ظاهر عبارات همگان آن را به سادگی و با تامّل و درنگ کمی درمی‌یابند و دومین مفهوم، مفهومی است که گه‌گاه قدری پیچیده‌تر و ژرف‌تر است و خواننده آن را بر اثر اشراف بر تجارب و آگاهی از برخی علوم و اتّفاقات و با درنگ و تامّل و تفکّری عمیق‌تر درمی‌یابد.