چنگی

لیک سلمان همه عمر تلف کرد حیات در ثنای نسب فرقه چنگیز خانی

در زمان حکومت کوبلای خان و جانشینانش آوارگا به زیارتگاه فرقه چنگیزخان تبدیل‌شد.

پس از ورود اسلام و در دوره حکومت اسلامی، معابد زرتشتیان و بودائیان از فعالیت بازماند یا تبدیل به مسجد شدند و عدهٔ زیادی هم تخریب شد. نوبهار یکی از معابدی بود که در زمان فضل برمکی به صورت مسجد جامع درآمد و بعداً نام مسجد نُه‌گنبد را کسب کرد. یعقوب لیث صفاری نیز در این کار سهم گرفته و حتی بقایای آثار نوبهار را که دارائی این سرزمین بود، برای خلیفهٔ عباسی به عنوان تحفه فرستاد و سرانجام توسط چنگیز خان تمام آبادی‌های بلخ همراه این بنای تاریخی که در آن زمان مسجد جامع شهر بود، ویران شد. امروزه به جز یکی از دروازه‌های شش‌گانه جنوبی شهر که به نام دروازه نوبهار است، اثر دیگری از آن نمانده است.

قوی به چنگ من افتاده بود دامن وصل ولی دریغ که دولت به تیزچنگی نیست

اوستاد چنگ‌ها آن چنگ باشد در جهان وای آن چنگی که با آن چنگ حق پهلو کند

چون زخمه به ساز دل این پیر خمیده چنگی زن و آفاق پر از شور و نوا کن

حمله مغول‌ها به ایران به عنوان عاملی تسریع کننده، موجبات و امکانات گشایش راه رفت و آمد و مهاجرت مسلمانان ایرانی به چین و در نتیجه نفوذ فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی و نیز ترویج دین اسلام در آنجا را فراهم کرد و به خصوص زمان حکومت قوبلای‌خان از نوادگان چنگیزخان و بنیان‌گذار دودمان یوان چین، روزگار اقتدار ایرانیان مسلمان و اوج رشد و شکوفایی اسلام در سرزمین چین بود.

به سطوت همچو چنگیزی به حشمت همچو ارغونی به همت همچو قاآنی به حکمت چون فلاطونی

چو طرد و عکس حروف تهجی اقبال بحفظ دامن اقبال جمله تن چنگی

چنگی که زد دل و جان در عشق بانوا کن نی‌های بی‌زبان را زان شهد پرشکر کن

چنگی غم تو ناخن جور گو سخت مزن که بگسلد تار

دف و چنگیم چو یار از بر ما رفت چنگیم چو برگشت دفیم

شهر مزار شریف ایستگاه مهم مسیرهای تجاری شرق دور به خاورمیانه، مدیترانه و اروپا بوده‌است. مسجد کبود (آبی) در این ولایت موقعیت دارد. این مسجد توسط چنگیزخان تخریب شد اما بعداً تیمور دوباره آن را ساخت. موقعیت مهم بلخ و نواحی اطراف آن در طول تاریخ بخشی از ایران زمین و خراسان بوده‌است. بسیاری از شخصیت های مهم ایرانی در شاهنامه مانند گشتاسب از بلخ خاستند.

تأثیر ماشین جنگی مغولی را می‌توان به دلایل مختلفی منتسب کرد. اگرچه هر یک از مغول‌های بزرگسال، جنگجو بودند، با این حال در تعداد جنگجویان مغول بدون شک در اکثریت منابع تاریخی اغراق شده‌است؛ میانه‌ترین آنها، ۱۲۹ هزار نفر برای ارتش چنگیزخان مغول ذکر شده که توسط رشیدالدین در جامع التواریخ آمده‌است. به نظر می‌رسد که این تعداد بیش از دیگر ارقام با واقعیت مطابقت داشته باشد.

پیش چنگی مست و مسرور است کور پیش رنگی زنده در گور است کور