چنانکه

به روی دوست چه گویم چگونه مشتاقم چنانکه بلبل بی دل به گلستان مشتاق

و دلیل بر آنکه کشیدگی زمان پس یکدیگر بودن حال های آن جسمانی است که حالش گردنده است – و گروهی مر آن را همی جوهری گمان برند – آن است که چو آنچه زمان بر او گذرنده است برخیزد، زمان او با او برخیزد، چنانکه هر که بمیرد زمان او برخیزد. پس اگر فلک که حرکت او برتر از همه حرکات است برخیزد، زمان به جملگی برخیزد. اما دهر نه زمان است، بل زندگی زنده دارنده ی ذات خویش است – چنانکه زمان زندگی چیزی است که مر او را زنده دارنده جز ذات اوست – و مر دهر را رفتن نیست البته، بل (که) آن یک حال است، از بهر آنکه (او) زندگی و ثبات چیزی است که حال او گردنده نیست. و چو مر این حق را تصور کرده شود، زمان را بر روحانیات گفته نیاید و جوینده متحیر نماند. و لله الحمد.

گرفته بود ولایش چو سکه نقش بدل چنانکه بی رخ او بود زندگی مشکل

ز سرد و گرم جهان ناصحت برون آمد چنانکه ز رو گهر از میان آتش و آب

همچنانکه یاد اوری گردید اسفراین شهری بوده‌است که قبل از اسلام در خراسان وجود داشته‌است، جزو ایالت پارت بوده‌است. در تقسیمات کشوری در دوره هخامنشی، کشور ایران بر اساس ملاحظات قومی و نژادی به ۳۰ قسمت تقسیم می‌شده‌است که یکی از ایالت خراسان و یا پارت ذکر شده‌است بعدها یونانی‌ها این ایالت را ساتراپ نام گذاشتند. ولی همان دولت تعداد ایالت ایران را ۲۰ نوشته‌است و پارت را ایالت شانزدهم دانسته‌است.

چون این جواب دادند و نفس وی فرصتی یافت فریاد درگرفت. مالک گفت: اگر رطب خواهی یک هفته به روزه باشی، چنانکه هیچ افطار نکنی و شب در نماز تا به روز آوری تا رطب دهمت.

بداد شعرت از طبع آگهی ما را چنانکه بوی دهد آگهی ز مشک ختن

به پیش روی من از عشق داشت آیینه دراو چنانکه بباید به من نمود مرا

راندی چنانکه خاک نشورید بر زمین رفتی چنانکه مرغ نجنبید ز آشیان

ای ساقی از شراب گران گر فغان کنیم در ده چنانکه خواهی و فرمان ما مکن

زمانه قسمت او روز و شب ز نصرت کرد چنانکه قسمت روز و شب از ضیاء و ظلَم

ابدیت، همچنین می‌تواند به معنای «بی‌زمانی» باشد؛ حالتی که در آن گذرِ زمان به چشم نمی‌آید، چنانکه گویی لحظاتی از بی‌زمانی به تجربه در می‌آید.