معنی کلمه چاشنی در لغت نامه دهخدا
که ای شاه نیک اختردادگر
تو بی چاشنی دست خوردن مبر.فردوسی.وبه یک ساعت جماعتی از ایشان بگرفتند و دستگیر کردندو باقی بهزیمت پیش پسران [ علی تکین ] رفتند [ او کار ] را ملامت کردند جواب داد: آن دیگ برجای است و مایک چاشنی بخوردیم هر کسرا آرزوست پیش میباید رفت. ( تاریخ بیهقی ). آچارها پیش آوردند و سر خمره ها باز کردند و چاشنی میدادند. ( تاریخ بیهقی ).
ز خمی دانگ سنگی چاشنی بس
اگر سرکه بود یا آبگینه.ناصرخسرواین چاشنی است شربت تیغ تو هند را
باقی دهد که باقی بادی تو جاودان.مسعودسعد.دهر اگر خوان زندگانی ساخت
خورد هر چاشنی که کام گراست.خاقانی.بمانده ام ز نوا چون کمان حاجب راست
نخورده چاشنی خوان حاجب الحجاب.خاقانی.ابای شعر مرا نیز چاشنی مطلب
که در مذاق زمانه یکیست شهد و شرنگ.ظهیر. || اندک از خوردنی که دهان را طعم دهد و خورنده اشتهای بکار بردن بقیه آرد. ( فرهنگ خطی اسدی نسخه نخجوانی ). چشته. ( فرهنگ خطی اسدی نسخه نخجوانی ). مُسته. ( فرهنگ خطی اسدی نسخه نخجوانی ). || نمودار.( برهان ) ( غیاث ). نمونه چیزی. ( آنندراج ) :
از این چاشنی هست نزدیک من
از او تیره شد رای باریک من.فردوسی.این از عجز نمیگویم که چاشنی دیده آمد و خداوند سلطان به بلخ است و لشکر دمادم میرسد.( تاریخ بیهقی ).
راحت و رنج از بهشت خلد و ز دوزخ
چاشنیی دان در این سرای معاجل.ناصرخسرو.بیای تا من و تو هر دو ای درخت خدای
ز بار خویش یکی چاشنی فروباریم.ناصرخسرو.شد سنگ صبر من کم و بی صبر گشته ام
یک مشت چاشنی ده از آن صبر سنگمی.سوزنی.گر شعر بنده هست بدین چاشنی پسند
در یک دو مه به مدح دو دیوان کنم نگار.سوزنی.دیدنی شد همه نوری به ظلم درشکنید
چاشنی همه صافی به کدر بازدهید.خاقانی.