پیلبان

معنی کلمه پیلبان در لغت نامه دهخدا

پیلبان. ( اِ مرکب ، ص مرکب ) فیلبان. فیال. ( دهار ). آنکه بر سر فیل نشیند و با کجک او را براند. ( منتهی الارب ). نگهبان فیل. آنکه تعهد فیل کند. آنکه خدمت فیل کند. آنکه تیمار او دارد :
چو خرطومهاشان بر آتش گرفت
بماندند از آن پیلبانان شگفت.فردوسی.از افسر سر پیلبان پرنگار
ز گوش اندر آویخته گوشوار.فردوسی.سر پیلبانان به رنگ و نگار
همه پاک با افسر و گوشوار.فردوسی.از افسر سر پیلبان پر نگار
همه پاک با طوق و با گوشوار.فردوسی.همان افسر پیلبانان به زر
همان طوق زرین وزرین کمر.فردوسی.پیلبان را روزی اندر خدمت پیلان بود
بندگان را روزی اندر خدمت شاه زمین.منوچهری.از ابرپیل سازم و از باد پیلبان
وز بانگ رعد آینه پیل بی شمار.منوچهری.چون سلطان محمود گذشته شد و پیلبان از پشت پیل دور شد... ( تاریخ بیهقی ). سخت تنگدل شد و پیلبانان را ملامت کرد. ( تاریخ بیهقی چ ادیب ص 579 ). امیر به ترکی مرا گفت زه کمان جدا کن و بر پیل رو و از آنجا بر درخت و پیلبان را به زه کمان بیاویز. ( تاریخ بیهقی ص 458 ). و دو پیلبان و دو پیل نامزد شدند. ( تاریخ بیهقی ص 491 ). فرمود تا پیل بداشتند و پیلبان از گردن پیل فرود آمد. ( تاریخ بیهقی ص 162 ). و مقدم پیلبانان مردی بود چون حاجب بوالنصر و پسران قراخان و همه پیلبانان زیر فرمان وی. ( تاریخ بیهقی ص 385 ).
سپه دید گیتی همه پیش چشم
برآشفت با پیلبانان بخشم.اسدی.همه پیلبانان از آن گفتگوی
بزنهار مهراج دادند روی.اسدی.پدرت آن کزو نازش و نام تست
بسالی مرا پیلبان بد نخست.اسدی.ز یاقوت مر پیلبان را کمر
ززر افسر و گوشوار از گهر.اسدی.بزیر اندرش ژنده پیلی چو عاج
همه پیلبانانش با طوق و تاج.اسدی.همه پیلبانان بزرین کمر
ز دُر تاجشان ، گوشوار از گهر.اسدی.بر سر هر پیل مست نشسته یک پیلبان.مسعودسعد.گمرهم تا بر سر بیت الحرام
آبدست پیلبان خواهم فشاند.خاقانی.ابر چو پیل هندوان آمد وباد پیلبان
دیمه روس طبع را کشته به پای زندگی.

معنی کلمه پیلبان در فرهنگ معین

(ص مر. ) = فیلبان : آن که از پیل مراقبت کند، نگهبان فیل .

معنی کلمه پیلبان در فرهنگ عمید

۱. نگهبان پیل.
۲. کسی که بر پشت پیل می نشیند و پیل را می راند: دوستی با پیلبانان یا مکن / یا طلب کن خانه ای در خورد پیل (سعدی: ۱۸۴ ).

معنی کلمه پیلبان در فرهنگ فارسی

( صفت ) آنکه از پیل مراقبت کند نگهبان فیل کسی که بر سر فیل نشیند و با کجک او را براند فیلبان : مسعود پیلبانرا سیاست فرود اما چه سود . پیلبان را روزی اندر خدمت پیلان بود بندگان را روزی اندر خدمت شاه زمین . ( منوچهری )

معنی کلمه پیلبان در ویکی واژه

فیلبان: آن که از پیل مراقبت کند، نگهبان فیل.

جملاتی از کاربرد کلمه پیلبان

همه پیلبانان از آن گفت و گوی به زنهار مهراج دادند روی
و چون به حقیقت این حال تامل می کنم، کار من با شاهزاده همان مزاج دارد که پیل و پیلبان با پادشاه کشمیر پرسیدند: چگونه بود آن داستان؟ بگوی.
اگرچه عنکبوتی ناتوان بود ولکین بر سر من پیلبان بود
سر پیلبان پر ز رنگ و نگار همه پاک با افسر و گوشوار
به لطفی که دیده‌ست پیل دمان نیارد همی حمله بر پیلبان
به سان پیل مست از بند جسته ز خشم پیلبانان دلش خسته
چو خرطومهاشان بر آتش گرفت بماندند زان پیلبانان شگفت
من از این ساعت شدم پیل دمان نیست اینجا جای پیل و پیلبان
پیلبانان قضا تمشیت جیش تو را چرخ از اکرام به دست مه نوداده کچک
ز افسر سر پیلبان پرنگار همه پاک با طوق و با گوشوار
که او را پیل است هزار، بر سران سر است پیلبان