پیشینیان

قالَ رَبُّکُمْ وَ رَبُّ آبائِکُمُ الْأَوَّلِینَ (۲۶) گفت: خداوند شما و خداوند پدران پیشینیان شما.

«وَ قالَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا» مشرکان گفتند، «لَوْ شاءَ اللَّهُ» اگر خدا خواستی، «ما عَبَدْنا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَیْ‌ءٍ» ما نپرستیدیمی جز از او هیچیز، «نَحْنُ وَ لا آباؤُنا» نه ما و نه پدران ما، «وَ لا حَرَّمْنا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَیْ‌ءٍ» و نه ما هیچیز حرام کردیم و جز از آن، «کَذلِکَ فَعَلَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ» پیشینیان همین کردند، «فَهَلْ عَلَی الرُّسُلِ إِلَّا الْبَلاغُ الْمُبِینُ (۳۵)» هست بر پیغامبران مگر پیغام رسانیدن آشکارا.

به کارنامهٔ پیشینیان نگر، بد و خوب که تلخ کامیت آرد پدید وکام دهد

یکی از پیشینیان گفت: خود وصی نفس خویش باش و مردمان را وصی خود منه. چگونه توانی اگر سفارشت ضایع کنند، ملامتشان داری در حالی که خود به زندگانیت آن را تباه ساخته ای؟

بابا جعفر در گفتاربندی و تدوین کتاب از آثار پیشینیان خویش همچون المع سراج توسی و قوت‌القلوب بی‌تأثیر نیست، امّا در مقایسه با آن دو کتاب به ویژه قوت القلوب ابو طالب مکّی بسیار کوتاه‌است.

رهانی ز سود و زیان خویش را رسانی به پیشینیان خویش را

چهار کتاب نخست، گزیده‌ای از سخنان پیشینیان را نیز دربردارد، ولی سراسر کتاب پنجم از خود اوست.

و قیل: «وَ لَقَدْ صَرَّفْنا فِی هذَا الْقُرْآنِ» یعنی اکثرنا صرف جبرئیل الیک به لم ینزله مرة واحدة بل نجوما کثیرة کقوله: «وَ قُرْآناً فَرَقْناهُ»، «وَ ما یَزِیدُهُمْ» تصریفنا و تذکّرنا: «إِلَّا نُفُوراً» ذهابا و تباعدا عن الحق و عن النّظر و الاعتبار به، کقوله: «وَ لا یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إِلَّا خَساراً». ایشان را نفرت از آن می‌افزود که اعتقاد نداشتند در قرآن که کلام حقّ است راست و درست، بلکه اعتقاد داشتند که باطلست و افسانه پیشینیان، شبه حیل و دستان، پس هر چند که بیشتر می‌شنیدند نفرت ایشان بیشتر می‌بود.

گرچه روز آمد به پیشین از همه پیشینیان بیش و پیشم در سخن داند کسی کو پیشواست

سخن راست گفتند پیشینیان که عهد و وفا نیست در چینیان

هذا نَذِیرٌ مِنَ النُّذُرِ الْأُولی‌ (۵۶) این محمد آگاه کننده‌ایست از آگاه کنندگان پیشینیان.

از میان ۲۹ کلیسای ارمنی در آغاز سده بیستم تنها دو تا از آن‌ها مشغول به کارند یکی کلیسای گئورگ مقدس (تفلیس) در بخش قدیمی ارمنی‌نشین شهر و دیگری کلیسای اچمیادزین (تفلیس) در آولابار (که یک منطقه گرجی است) بقیه آن‌ها یا نابود شده یا تبدیل به کلیساهای گرجی شده‌اند در شانزده نوامبر ۲۰۰۸ بر اساس مباحثات کشیش گرجی کاوشهای سازمان یافته‌ای در اطراف کلیسای نوراشن مقدس صورت گرفت که در طی آن سنگ قبرهای پیشینیان هنر ارمنی که در حیاط کلیسا دفن شده بودند برداشته شدند.

انصاری دمشقی از آبادان به‌عنوان «آخرین ده بر کنارهٔ دریا»، ابن بطوطه به‌عنوان «قریه‌ای بزرگ» و ابن حوقل به‌عنوان «قلعه کوچک آبادی بر کنارهٔ دریا» یاد می‌کند. برخی پیشینیان، بنای آن را به اردشیر نسبت داده‌اند.

گفتم روم زیارت پیشینیان کنم باشد که راحتی رسد از روحشان بمن

اتکینسون و همکارانش که از اثرات مخرب کاوش‌های پیشینیانشان در استون‌هنج آگاه بودند نمونه‌برداری‌های خود را محدود کردند. این کاوش‌ها تا سال ۱۹۷۸ ادامه یافت اما نتایج کامل آن تا سال ۱۹۹۵ چاپ نشد. همچنین در سال‌های ۱۹۷۹ و ۱۹۸۰، مایک پیتس دو حفاری کوچک در نزدیکی سنگ هیل انجام داد و شواهدی مبنی بر وجود سنگ دیگری مشابه سنگ هیل و در مجاورت آن یافت.