پنداری

گاه شادی باشد ای دل در جهانت گاه غم تا نپنداری که کار دور یکسان بگذرد

گر تو پنداری که رازم بی‌تو پیدا نیست هست یا دلم مشتاق آن رخسار زیبا نیست هست

چهرۀ ساقی چنان در عکس او پیدا شود راست پنداری پری در شاخ مرجان شد نهان

از دیگر دستاوردهای معارفی او می‌توان به حل شبههٔ «وحدت وجود» در عرفان نظری اشاره نمود. او با برتر دانستن خداوند از رتبه وجود، خداوند را خالق و مالک حقیقی و ربّ نور وجود می‌داند. خداوند بنابر خواست و اراده اش به حقائق عالم از نور وجود عطا نموده‌است، در حالیکه خود از نور وجود فراتر و منزه است. بنابر این نظر او همان پنداری خداوند با حقیقت وجود (که خود مخلوق خداوند است) را اشتباه اهل تصوف و عرفان می‌داند. منزه دانستن و تسبیح خداوند از نور وجود یکی از ارکان مهم مکتب او است.

تو این دم مردهٔ و می ندانی تو پنداری که همچون زندگانی

«نظیری » بسته بودم لب که عشق افسانه کوته کرد سخن برداشت برقع قصه بسیارست پنداری

باز پنداری کلیمی رب ارنی گوی شد کز تجلی طور ایران سینه سینا بود

تو پنداری که هر آواز و هر کار از آن عکس است کز عکسی خبردار

آن را که تو شادکام می پنداری او داند و درد بی دوای دل خویش

کرده مرغان چمن را غیرتش آشفته حال بازپنداری صبا بر طره سنبل گذشت

چنان ترسیده چشمم از گرفتاری درین گلشن که شاخ گل بچشم دست صیاد است پنداری