پنداره

ای خدا فریاد از این پندارها زین گمان و وهم جان آزارها

پندار زهدم داده خو با کردن از خود گفت و گو می ده که یابد شست و شو نقش همه پندارها

هین نگر با خاصه این پندارها دم مزن ز احلام با بیدارها

چو نیروی پنداره شد واهمه همان مکر و اندیشه دان نیرنود

تو در کعبه بتان داری ازین پندارها در دل ز کعبه بت برون افگن ز دل پندار بیرون کن

یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا، ای گرویدگان، اجْتَنِبُوا کَثِیراً مِنَ الظَّنِّ بپرهیزید از فراوانی از پنداره إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ، که هست از پنداره لختی که دروغ است و بزه، وَ لا تَجَسَّسُوا و پوشیده مجوئید، وَ لا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً، و از پس یکدیگر بد مگویید، أَ یُحِبُّ أَحَدُکُمْ، دوست میدارد یکی از شما، أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتاً، که گوشت برادر خویش خورد مرده، فَکَرِهْتُمُوهُ دشوار میدارید آن و نابایسته، وَ اتَّقُوا اللَّهَ و بپرهیزید از خشم و عذاب اللَّه إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِیمٌ (۱۲)، اللَّه توبه‌پذیر است مهربان.

پرده بردار از رخی کان مایه دیوانگیست کز دماغ عاقلان بیرون برد پندارها

مردم از پرده پندارهمه مست و خراب دل ما مست خدا،سوزش عرفان دارد

وَ مِنْهُمْ أُمِّیُّونَ و هست از جهودان قومی که نویسنده نه‌اند لا یَعْلَمُونَ الْکِتابَ توریة ندانند از نوشته، إِلَّا أَمانِیَّ مگر چیزی خوانند از فراشنیده، وَ إِنْ هُمْ إِلَّا یَظُنُّونَ (۷۸) و نیستند مگر بر پنداره که می‌پندارند و گمان می‌برند.

کسروی فلسفه یونان را پندارهای کهنهٔ دوهزار ساله می‌دانست. همچنین کسروی فلسفه یونان را یکی از دلایلی می‌دانست که شرق را از پیشرفت بازداشته است.

در سال ۲۰۰۹، امی مارش، یک متخصص مسائل جنسی، از ۲۲ عضو انگلیسی‌زبان اریکا آیفل، یک گروه پشتیبان چیزدوستی، در رابطه تجربیات جنسیشان نظر سنجی کرد. نزدیک به نیمی از آنها نشانه‌هایی از طیف اختلالات اوتیسم را از خود بروز دادند. به گفته مارش، «احساسات و تجربیات گزارش شده توسط افراد با تعاریف کلی گرایش‌های جنسی با آنچه در مقاله انجمن روان‌شناسی آمریکا در مورد گرایش‌های جنسی و همجنس گرایی … [که] گرایش جنسی فرد را با احساسات و خودپنداره او مرتبط می‌داند، مطابقت دارد.»

توماس پین در ژانویهٔ ۱۷۷۶، تنها دو سال پس از آمدن به آمریکا از انگلستان رسالهٔ عقل سلیم را که خواهان استقلال مستعمره‌ها شده بود منتشر کرد. پین پنداره‌های لیبرال را در زبانی دقیق و رسا بیان می‌کرد که باعث فهم مجادلات نخبگان سیاسی برای عموم جامعه می‌شد. عقل سلیم در هزاران نسخه به فروش رسید و به شکل وسیعی باعث پخش بذر این ایده‌ها شد. پین بعدها کتاب حقوق بشر و عصر خرد را نوشت و در انقلاب فرانسه مشارکت کرد. نظریهٔ مالکیت پین نشان‌دهندهٔ «توجه لیبرترین» به مسئلهٔ بازتوزیع منابع بود.

وَ إِذا قِیلَ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ، و آن گه که شما را گفتندید که وعده اللَّه راست است، وَ السَّاعَةُ لا رَیْبَ فِیها، و رستاخیز بی‌گمانست، قُلْتُمْ ما نَدْرِی مَا السَّاعَةُ سخن شما این بود که ما ندانیم که رستاخیز چیست؟ إِنْ نَظُنُّ إِلَّا ظَنًّا، نه مگر پنداره‌ای که میپنداریم، وَ ما نَحْنُ بِمُسْتَیْقِنِینَ (۳۲) و ما هیچ بی‌گمان نیستیم.

در این فهرست، برخی پندارها و باورهای نادرست-که به‌طور گسترده پخش شده و پذیرفته شده‌اند-آورده شده است. هر یک از این مطالب در نشریات رسمی مورد بحث قرار گرفته‌اند. توجه کنید که عبارتی که پس از هر مورد آمده‌اند، براساس حقایقِ دانسته‌شده هستند، و به خودِ پندارهای نادرست تنها اشاره‌ای شده و در مورد آن‌ها توضیحی آورده نشده است.