پشه

سپهبد چو آن دید اندیشه کرد روان را ز اندیشه چون پشه کرد

رهاورد موری فرستد به پیل دهد پشه را راتب جبرئیل

زامن او نکشد شور و فتنه رنج سپهر ز سهم او نچشد پیل و پشه راحت خواب

اسب‌ها توان بالایی در نگه داشتن تعادل خود دارند. این حس ناخودآگاه اینکه در هر لحظه پاها کجا قرار دارند، در اسب بسیار بالا است. اسب حس لامسهٔ پیشرفته‌ای دارد، این حس در پیرامون چشم‌ها، گوش‌ها و بینی حساس تر هم می‌شود. توان حس لامسهٔ اسب به اندازه‌ای است که اگر یک پشه روی هر جایی از بدنش بنشیند، اسب متوجه آن می‌شود.

یکی گرز زد بر سر سام گرد تو گفتی که پشه ابر کوه خورد

نیست چون فر و زور بال گشای گو به خود بند پشه بال همای

پشه‌یی در کاهدان خز خرطم پیلان مگز روبهی در لانه بنشین‌ گردن شیران مخار

از ریاضت نفس را کردم کباب خویشتن پشه گیرم گرد ساقی از شراب خویشتن

در برآورد جدیدی که در سال ۲۰۱۷ سازمان سیا به صورت پیمایشی انجام داده‌است و از شهروندان دو زبان اول را مورد پرسش قرار داده‌است، زبان فارسی‌دری زبان مورد استفادهٔ ۷۸ درصد مردم معرفی شده‌است. همچنین زبان پشتو ۵۰ درصد، زبان ازبکی ۱۱ درصد، زبان ترکمنی ۳ درصد، زبان پشه‌ای ۱ درصد، زبان نورستانی ۱ درصد، و زبان بلوچی ۱ درصد اعلام شده‌است. طبیعی است که مجموع درصدهای ذکر شده از ۱۰۰ بیشتر می‌باشد زیرا مناطق زیادی در افغانستان دوزبانه هستند.

نمونه‌هایی از آواهای الیکای پشه‌گیر چهچه‌زن عبارتند از [۱] و [۲].

خودباش انیس خود مطلب کس که پیل را هم گوش بهتر از پر طاووس پشه‌ران

پیر طریقت گفت: نظر دو است: نظر انسانی و نظر رحمانی. نظر انسانی آنست که تو بخود نگری، و نظر رحمانی آنست که حق بتو نگرد، و تا نظر انسانی از نهاد تو رخت بر ندارد نظر رحمانی بدلت نزول نکند. ای مسکین! چه نگری تو باین طاعت آلوده خویش و آن را بدرگاه بی‌نیازی او چه وزن نهی، خبر نداری که اعمال همه صدّیقان زمین و طاعات همه قدسیان آسمان اگر جمع کنی در میزان جلال ذی الجلال پر پشه‌ای نسنجد. لکن او جلّ جلاله با بی‌نیازی خود بنده را به بندگی می‌پسندد و راه بوی می‌نماید، اللَّهُ لَطِیفٌ بِعِبادِهِ لطیف است به بندگان خویش. میگوید لطف ما بین و رحمت از ما دان و نعمت از ما خواه وَ سْئَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ.

چو پرِ پشهٔ وصلت ندیدم به پای پیل هجرانم میفکن

بر طبق آمار مدرسه نیروی دریای آمریکا پشتون‌ها ۳۴٪، ازبک‌ها ۲۷٪، تاجیک‌ها ۲۰٪، ترکمن‌ها ۹٫۴٪، هزاره‌ها ۶٪، عرب‌ها ۴٫۶٪ ساکنان این ولایت را شامل می‌شوند و تعداد اندکی از پشه‌ای‌ها، بلوچ‌ها و نورستانی‌ها نیز در این منطقه بودوباش دارند.