پارینه سنگی

در این غار آثار و شواهدی از زندگی انسان در دوره پارینه سنگی میانی با قدمت حدود ۵۰٫۰۰۰ سال به دست آمده‌است.

با مطالعه باستان شناسان در استان قدمت استان به دوران پارینه سنگی می‌رسد استان کهگیلویه و بویراحمد در دوران ایلامیان جز از انزان شرقی بوده‌است آثار فراوانی از دوره ایلامیان در استان وجود دارد، با آمدن آریایی‌ها به این ناحیه و قدرت گرفتن شاهان هخامنشی استان جز خاستگاه تمدن هخامنشیان نیز محسوب می‌شد، امپراتوری هخامنشیان دارای ۲۳ ساتراپ بود.

کوستیونکی، که در استان ورونژ قرار گرفته‌است، به دلیل تراکم بسیار بقایای فرهنگی انسان‌های مدرن از دیدگاه آناتومی از شروع دوران پارینه سنگی فوقانی شناخته شده. نخستین و پیشینی‌ترین حقوق کمپ در اروپا. لایه‌ای از خاکستر آتشفشانی کامپانیا مربوط به حدود ۴۰٬۰۰۰ سال گذشته در بالای بعضی از یافته‌ها پیدا شده‌است که نشان می‌دهد «انسان‌های ناشناخته» قبل از این در این محل زندگی می‌نمودند. پیشینی‌ترین بقایای انسان با سابقه مستقیم از این سایت مربوط به ۱۱۰۰ ± ۳۲۶۰۰ سال ۱۴ درجه سانتیگراد می‌باشد و همانند استخوان درشت نی و نازک‌نی می‌باشد، با ویژگی‌هایی که استخوان‌ها را به انسان‌های نخستین اروپایی مدرن طبقه‌بندی می‌نماید.

اروپای پیشاتاریخ به معنی برهه‌ای از ظهور انسان در اروپا است که هنوز خط و تاریخ به معنی ثبت وقایع در آن شروع نشده‌است. این دوران از پایان دوران پارینه سنگی شروع می‌شود.

قدیمی‌ترین آثار حیات انسانی در ایران، شامل تعدادی ادوات و دست‌افزارهای سنگی با قدمت تخمینی ۸۰۰ هزار سال قبل، متعلق به دوران پارینه سنگی قدیم، از بستر رودخانه کشف رود مشهد به دست آمده‌است. در حالی‌که قدیمی‌ترین مکان‌های استقرار انسان، حداکثر با قدمت ۱۲۰ هزار سال در نواحی دیگر ایران نظیر آذربایجان، کرمانشاه، لرستان، ایلام و غیره شناسایی شده‌اند.

کاوش‌ها نشان می‌دهد که منطقه چوروم در دوران پارینه سنگی، نوسنگی و دوره چهارم مس سنگی مسکونی بوده‌است. بقایای این دوره‌ها در گل‌لوجه بزرگ، اسکی‌یاپار و قوش‌سرای یافت شده‌است.