(اسم ) موادیکه بدن اسنان و سایر حیوانات قادر به ساختن آنها نیست و وجودشان ولو بقمدار بسیار کم ( در حدود ۱/۱٠٠٠٠٠٠٠ وزن جیر. غذای روزانه ) برای رشد و نگهداری و بالاخره اعمال اعضای بدن لازم است . ویتامین ها را بر حسب محلول بودن آنها در روغن یا در آب بدو دسته تقسیم میکنند و تعداد هر دسته را با حروف الفبای فرانسه نام گذاری کرده اند الف - ویتامین محلول در چری : ۱ - ویتامین آ - این ویتامین عامل نمو بدن و عامل ضد خشکی قرنی. چسم است . کم شدن یا فقدان این ویتامین در نزد انسان ابتدا منجر به شب کوری وبعدا مبدل به خشکی قرنی. چشم و کوری کامل میشود. این ویتامین در هویج ورد. تخم مرغ و شیر و سبزیها و چربیهای حیوانی ( کره روغن کبد ماهی مورو ) بمقدار زیاد موجود است فقدان ویتامین آ در بدن سبب کم شدن گلبولهای قرمز و پلاکت ها و خراب شدن نسج پوششی و شاخی بدن نیز میشود و ضایعا عصبی نیز میدهد ویتامین آ از یک ماد. رنگی موسوم به کاروتن مشتق است احتیاج روزان. انسان بویتامین آ در حدود ٠/۵ میلی گرم است . ۲ - ویتامین د - عمل این ویتامین در بدن آهکی کردن استخوانها است و فقدان آن در بدن سبب بیماری نرمی استخوانها در اطفال میشود این ویتامین متابولیسم آهک و فسفر را دردن ( خون استخوان دندان ) تنظیم می کند . و نسبت کلسیم به فسفر را که مساوی ٠ /۷ است نگهداری می کند مقدار مورد احتیاج ویتامین د روزانه معادل با ۱/٠٠ میلی گرم است یکنوع استرول گیاهی موسوم به ارگوسترول در اثر نور آفتاب و مخصوصا اشع. ماورائ البنفش تبدیل به ماده ای میشود موسوم به کالسیفرول که دارای خاصیت ضد راشیتیسم بوده و دارای ویتامین د(۲ ) میباشد ویتامین در گوشت و زرد. تخم مرغ و شیر و کره و روغن کبد ماهی مورو همراه ویتامین آ و در روغن نارگیل به تنهائی یافت میشود . ۳ - ویتامین ایی - این ویتامین باعث نمو کار اعضای تناسلی و عمل توالد و تناسل میشود فقدان آن در حیوان نر سبب کوچک شدن بیضه ها و در حیوان ماده باعث عقیم شدن آن میشود حیوان آبستن در اثر فقدان آن سقط میکند و اخلالات عصبی و عقلانی میدهد این ویتامین در جوان. گندم و ذرت و برگ کاهو و کلم و شبدر وجود دارد و عامل شیمیائی آن موسوم به آلفاتوکوفرول است . مقدار مورد احتیاج آن روزانه یک میلی گرم است . ۴ - ویتامین ک - این ویتامین عامل ضد خونریزی است و فقدانش با یرقان ارتباط دارد فقدان این ویتامین زمان انعقاد خون راخیلی طولانی میکند عمل ویتامین ک در درست شدن پروترومبین خون بمیزان طبیعی در کبد است برای جذب این ویتامین وجود صفرا در روده ضروری است در یرقان انسدادی علت خونریزی کمبود و یا فقدان جذب ویتامین ک از روده ها است چون صفرا برای جذبش لازم است این ویتامین در برگ بلوط واسفناج و کلم و توت فرنگی و گوجه فرنگی و روغنهای نباتی و روغن کبد خوک بیشتر وجود دارد . ب - ویتامین های محلول در آب : ۱ - ویتامین ب (۱ ) - این ویتامین را آمریکائی ها ویتامین اف نیز مینامند و به آنورین و تیامین نیز موسوم است . این ویتامین برای جلوگیری و درمان مرض بری بری میباشد این مرض یکنوع فلجی است که از پاها شروع میشود و بعد بدست ها سرایت میکند و اگر بیماری طول بکشد فلج بعضلات سینه و دیافراگم هم میرسد این بیماری در نزد مرغها در اثر تغذیه یا برنج پوست کنده تولید میشود فونک از پوست برنج این ویتامین را بدست آورد در کاهو و کلم واسفناج و سیب زمینی وگوشت تازه وپوست برنج و سبوس گندم و جو و پرتقال وگوجه فرنگی این ویتامین یافت میشود مخصمر آب جو نیز مقدار زیاد دارای این ویتامین است در اشخاص بالغ این ویتامین عامل حمایت و تعادل سلسل. اعصاب و شد اوجاع عصبی است مقدار موردلزوم روزان. آن ۱/۵ میلی گرم است . ۲ - ویتامین ب ( ۲ ) - این ویتامین بنام لاکتوفلاوین نیز موسوم است و در نمو حیوانات جوان موثر است و فقدان آن سبب اختلال سوخت گلوسیدها و توقف نمو میشود ویتامین ب (۲ ) در متابولیسم آهن و تنفس سلولی نیز دخالت دارد . سابقا فکر میکردند که فقدان ویتامین ب (۲ ) تولید مرضی بنام پلاگر میکند ولی در سنوات اخیر معلوم شدن که مرض پلاگر مربوط به فقدان ویتامین دیگری موسوم به ویتامین پ پ میباشد که شرح آن در جای خود داده شده است ویتامین ب (۲ ) در زرد. و سفید. تخم مرغ و شیر و جگر و سبزیجات و گل کلم و برگ چغندر وجوانه های غلات و مخمر آب جو و اسفناج همراه با ویتامین ب (۱ ) میباشد مقدار مورد لزوم روزان. آن نیز ۱/۵ میلی گرم است در مواد مختلف همراه ویتامین ب (۲ ) همیشه چند عامل ویتامین دیگر نیز موجود است که عبارتند از : ریبوفلاوین یا پرو ویتامین ب (۲ ) وفاکتور پ پ وپیرویدکسین که همان ویتامین ب (۶ ) است و اسید پانتوتنیک و اسید پارا امینوبنزوئیک و بیوتین که بنام ویتامین هاش نیز موسوم است و اسید فولیک . ۳ - ویتامین ب ( ۶ ) - این ویتامین بنام آدرمین و پیرید وکسین نیز موسوم است . فقدانش سبب جراحات جلدی ریزش موها وخراشهای پوست بدن است عمل این ویتامین در متابولیسم انساج و در تولید گلبول های قرمز خون است این ویتامین درگوشت ماهی و جگر و مخمر آب جو و پوست برنج و سبوس گندم و جو فراوان است . مقدار مورد لزوم روزان. این ویتامین ۲ میلی گرم است . ۴ - ویتامین ب (۴ ) - این ویتامین بنام آدین نیز موسوم است و در نگهداری و تعادل مقدار گلبولهای سفید چند هسته ای موثراست . ۵ - اسید پانتوتنیک - این ماده در اکثر انساج حیوانی و گیاهی وجود دارد و در متابولیسم انساج موثراست وفقدانش سبب ناراحتیهای کبدی ( هپاتیت عفونی ) و التهابات مجاری تنفسی والتهابات معده و روده میشود و بعلاوه فقدانش مواد رنگی موها را از بین میبرد . ۶ - ویتامین هاش - این ویتامین بنام بیوتین نیز موسوم است و بیشتر در زرد. تخم مرغ موجوداست و در پوست برنج و مخمر آب جو و کبد و قلوه و مغز فراوان است عمل این ویتامین در برابر آلبومین سفید. تخم مرغ متوقف میشود . فقدان این ویتامین موجب پیدایش ضایعات پوستی ( بصورت فلس های خشک ) و تولید زخم روی زبان و پیدایش لکه های رنگی قرمزیا خاکستری برروی پوست میشود مقدار مورد احتیاج روزان. این ویتامین ٠/۱ میلی گرم است . ۷- ویتامین ب ( ۱۲ ) - این ویتامین در کم خونی ها موثر است و ترکیب آن با اسید فولیک که باسامی مختلف است در رفع کم خونیها خیلی مفید و در عصار. جگر زیاد است . مقدار مورد احتیاج روزان. آن ۱٠ تا ۵٠ گاما میباشد . ۸ - ویتامین ب ( ۱۵ ) - ویتامینی است که بتازگی کشف شده و هنوز اختصاصاتش بخوبی شناخته نشده اند. ۹- ویتامین پ پ - این ویتامین درسال ۱۹۳۷ بطور خالص تهیه شد و ضد مورض پلاگر است که در اصطلاح شیمیائی یک آمید اسید نیکوتینیک است و به آن نیکوتیلامید نامند فقدان آن درد مفاصل و عوارض جلدی ( پلاگر ) تولید میکند که در آن پوست ابتدا قرمز میشود و بعدا طاول زده و زخم میشود و بعلاوه نوعی جنون تولید میکند این ویتامین در زرد. تخم مرغ و گوشت و جگر و سبزیحات و مخمر آب جو و شیر و گوجه فرنگی فراوان است مقدار احتیاج روزان. آن ۱٠ تا ۱۵ میلی گرم است : ۱٠- ویتامین کا - یا ویتامین ضد خونروی که فقدانش سبب کندی انعقاد خون میشود و خونریزی زیاد میدهد (مثل غالب امراض کبدی ) این ویتامین درجگر و هویج و زرد. تخم مرغ و گوجه فرنگی موجود است مقدار مورد احتیاج روزان. آن یک میلی گرم است.۱۱- ویتامین پ - این ویتامین بنام سیترین یا هسپریدین نیز موسوم است و همراه ویتامین ث دراکثر میوه هاموجوداست فقدان این ویتامین سبب ازدیاد قابلیت نفوذ رگهای موئین و ضایعات دیوار. این عروق میشود و بالنتیجه سبب خونریزیهای جلدی از قبیل پورپورا و غیره میشود مقدار مورد لزوم روزان. این ویتامین درحدود ۵٠ میلی گرم است . ۱۲- ویتامین ث - یا اسید آسکوربیک که ضد مرض اسکربوت است اسکربوت مرضی است که علائم آن خونریزیهای زیر جلدی ( پورپورا ) و زیر استخوانی و داخل مخصلی و ورم لثه است و بعلاوه فقدان این ویتامین در اطفال تولید مرضی بنام بارلو مینماید که ابتدا سبب کم خونی و سپس خونریزی خصوصا هماتوری ( وجود خون در ادرار ) میشود و بعلاوه فقدانش سبب توقف نمو اطفال است و تولید ضایعات دندانی و سستی استخوانها میکند و بدن دچار ضعف عضلانی شده و گلیکوژن ماهیچه ها کم میشود مسمومیت ها و عفونت ها و بیماریها تب دار سبب کم شدن ویتامین ث میشود و در اثر فقدان ویتامین ث مقاومت بدن بطور کلی در مقابل عفونت و سموم کم میشود ویتامین ث برای بچه ها و جوان ها لازم است و خیلی کم مقاومت است و در اثر اکسید اسیون و خشک شدن و ۱٠٠ درجه حرارت از بین میرود این ویتامین در اکثر سبزیجات و میوه های تازه خصوصا مرکبات ( پرتقال و نارنج و لیمو ترش و لیمو شیرین ) و گوجه فرنگی و هویج و کلم و سیب زمینی و شیر و جگر فراوان است . مقدار مورد احتیاج روزان. این ویتامین ۷۵ میلی گرم است .
جملاتی از کاربرد کلمه ویتامینها
برای تولید گلبولهای قرمز و هموگلوبین، بدن به مصرف غذای حاوی پروتئین، ویتامینها و آهن نیاز دارد.