واعظ

وندر شکن طرهٔ ایشان دل واعظ جا کرده چو شیطان لعین در دهن مار

حسن غزنوی (با نام کامل: اشرف‌الدین ابومحمد حسن بن محمد حسینی غزنوی) (۵۳۵–۵۶۵ قمری) مشهور به اشرف و با تخلص حسن، شاعر و واعظ سده ششم هجری است. اشرف الدین بخش عمده عمر خویش را به خدمت‌گزاری پادشاه غزنوی، بهرام‌شاه و نیز مدتی را هم به خدمت سلطان سنجر سلجوقی گذراند. وی در بیشتر قالب‌های شعری طبع‌آزمایی کرده و معاصر سنایی بود.

ره ریا و تکلف ز شیخ و واعظ جوی طریق شیوه اهل حقیقت از ما پرس

واعظان کـ‌این جلوه در محراب و منبر می‌کنند چون به خلوت می‌روند آن کارِ دیگر می‌کنند!

سید حسین طباطبایی بروجردی واعظ طبسی را طلبه‌ای خوش‌فکر و به عنوان زبان حوزه‌های علمیه دانسته و با تقدیر و مهرورزی از وی نام می‌برد.

چسان مستور دارم عشق را واعظ مپوش از من که حق را در مسلمانی مگر کافر نهان دارد

واعظ نشاط بندگی حق ز کس مجوی دلها بمرگ خویش سیه پوش گشته اند

همین ز صحبت واعظ نه مجلس افسرده ست چو صبح از نفس سرد او جهان خنک است

واعظ بچشم شوق ز بحرین هر دو کون یکدانه گوهر غم او را گزیده ایم

کی پند واعظم بنشیند به گوش دل گوشم که خواری تو شنیدن گرفته است

و چنان گمان می کند که غرض او از وعظ، اصلاح مردم است، نه امر دیگر و حال آنکه اگر واعظی دیگر یافت شود که از برای اصلاح خلق بهتر باشد، و مردم رو به او آورند، این بیچاره از غصه و حسد نزدیک به مردن می رسد و اگر یکی مدح و ثنای آن واعظ دیگر را کند، این با آن مدح کننده دشمن می گردد.

جمال‌الدین واعظ همراه با ملک‌المتکلمین رهبریِ گروه‌های بزرگی از مشروطه‌گرایان را به عهده داشت.

ابوعبدالله محمد بن سلامه بن جعفر بن علی القضاعی (وفات ۱۰۶۲ میلادی) قاضی، واعظ و تاریخ‌دان دربار فاطمیان مصر بود. وی از مردم ایرانی بود. اثر معروف وی کتاب الشهاب می‌باشد.

سَبعهٔ کاشفیه یا اختیارات‌النّجوم یا اختیارات نجوم هفت رسالهٔ مستقل از حسین واعظ کاشفی دربارهٔ نجوم نجوم احکامی (در مقابل «نجوم ریاضی») هستند که غیاث‌الدین خواندمیر مجموعهٔ آن‌ها را یکی از هفت اثرِ مشهورِ کاشفی در زمان حیات او دانسته‌است.

واعظا، گر نکته ای از عشق میدانی بگوی رحم کن بر ما و بگذر زین حکایات ممل