هرمزد

ریچارد فرای در مورد خوزستان می‌نویسد: «خوزستان استانی ثروتمند و کم‌ارتفاع بود که دستِ کم به هفت کوره تقسیم می‌شد؛ بزرگ‌ترین جز آن هرمزداردشیر یا هرمزدشهر بود که عرب‌ها بدان سوق‌الاهواز می‌گفتند».

چو ارج تو این است نزدیک شاه نخواهیم هرمزد را پادشاه

هرمزد چنین ملک گرانمایه به ما داد زردشت بیاراستش از حکمت و از پند

اردوان چهارم (اشک سی‌اُم) که در تاریخ‌نگاری کهن اردوان پنجم نامیده می‌شود، واپسین شاهنشاه اشکانی است که از سال ۲۱۶ میلادی تا ۲۲۴ یا ۲۲۶ شاهی کرده‌است. با کشته شدن او در نبرد هرمزدگان، دولت اشکانی از بین رفت و جای خود را به دودمان ساسانی داد.

ز فرمان هرمزد برمگذرید دم خویش بی رای او مشمرید

بنا بر دیدگاه زروانی‌ها، پیش از آفرینش آسمان و زمین و دیگر موجودات، حقیقتی به نام زروان وجود داشت. زروان هزار سال نیایش و ستایش کرد که صاحب فرزندی به نام هرمزد شود تا هرمزد آسمان و زمین و هرچه در آن است را بیافریند. پس از هزار سال نیایش این شک در زروان پدید آمد که آیا نیایش‌های او سودمند بوده و صاحب هرمزد خواهد شد یا رنج او بیهوده است؟ زروان همزمان با این کشمکش درونی، هرمزد و اهریمن را باردار بود. هرمزد حاصل نیایش او و اهریمن حاصل شک و تردید او بود.

دگر گفت کاین نامه دلفروز فرستاده آمد به هرمزد روز

بباشم بدین رزمگه پنج روز ششم روز هرمزد گیتی فروز

شنیده یکایک بهرمزد گفت دل شاه با رای بد گشت جفت

به عنوان بر از پور هرمزد شاه جهان پهلوان رستم نیک خواه

گرانمایه هرمزد برپای خاست یکی آفرین کرد بر شاه راست

که پرموده خاقان چویار منست بهرمزد در زینهار منست

پسر بد مر او را دو فرخنده کام که پیروز و هرمزدشان بود نام