نهاوند

ساسانیان پی‌درپی از اعراب شکست خوردند و در سال ۶۲۲ میلادی در نهاوند (دروازهٔ ماد آتورپات) پیروزان -سردار ایرانی- بار دیگر با عرب‌ها مقابل شد. جنگی سخت رخ داد و ایرانیان شکست خوردند. آنگاه آذربایجان در برابر حملهٔ اعراب بی دفاع گشت و اثری از لشکر شاهنشاهی باقی نماند.

آن محتشم روزگار آن محترم اخیار آن کعبهٔ مروت آن قبلهٔ فتوت آن اساس خردمندی شیخ ابوالعباس نهاوندی رحمةالله علیه یگانهٔ عهد و معتبر اصحاب بود و در تمکین قدمی راسخ داشت و در ورع و معرفت شأنی عظیم داشت.

احمد بن محمد نهاوندی منجم مسلمان ایرانی بود که در زمان یحیی بن خالد بن برمکی (متوفی در ۸۰۲ – ۸۰۳ میلادی) در جندی‌شاپور برآمد. او در در جندی‌شاپور به رصدهای نجومی پرداخت و زیجی موسوم به مشتمل تألیف کرد و حدود ۸۳۵ تا ۸۴۵ میلادی درگذشت.

دهستان آورزمان در مسیر نهاوند در سه کیلومتری روستای آبدر واقع شده .

هگمتانه تا سال ۲۲۶ میلادی به پارتیان وفادار ماند، تا اینکه به همراه آتروپاتن (آذربایجان) از سمت شمال به تسخیر اردشیر بابکان درآمد. در اینجا مدارک متناقضی وجود دارد که آیا هگمتانه به عنوان کاخ تابستانی به کار رفته است یا نه. بنابر گفتهٔ ابن فقیه همدانی، ساختمان‌هایی بین تیسفون، پایتخت ساسانیان و کوه الوند و نه فراتر از آن، حتی همدان ساخته شد. شهر در مدت کوتاهی بعد از جنگ نهاوند در ۲۳ ه‍.ق/۶۴۲ م به دست مسلمین افتاد و مرکز استان شد.

احمد بن محمد بن افضل است، شاگرد جعفر خلدی پیر شیخ عمو و عباس ویرا عمو سالار بود. القصه شیخ الاسلام گفت که شیخ عباس فقیر هروی مرا گفت: که شیخ بوالعباس نهاوندی گفت: هر که ازین علم سخن گوید: که اللّه نه حجت او بود، اللّه خصم او بود.

منابع کتاب تاریخ گیان _کتاب نهاوند در هزاره های تاریخ_نهاوند در آینه فرهنگ_کهن دیار گیان

اکبرآباد (نهاوند)، روستایی از توابع بخش خزل شهرستان نهاوند در استان همدان ایران است.

دون او بوده به زینت‌، چه سمرقند و چه بلخ پس از او بوده به رتبت‌، چه نهاوند و چه جی

کیانی، علی اکبر، تاریخ گیان از پشتکوه تا نهاوند، انتشارات شهرما، نهاوند . ۱۳۹۷

اسدآباد روستایی از توابع بخش گیان شهرستان نهاوند در استان همدان ایران است.

شیخ الاسلام گفت: کی شیخ بوالقسم مردان نهاوندی گوید کی از بوسعید خراز پرسیدند، کی فانی چیست؟ گفت: ذهاب حظه من الدنیا والاخره، الا من اللّه عز و جل.

ابوالقاسمِ مردان نهاوندی گوید من و ابوبکر ورّاق با بوسعید خرّاز می‌رفتیم بر ساحل، قصد صیدا داشتیم شخصی پدیدار آمد از دور، گفت بنشینید که ولییی باشد از اولیای خدای گفت بس چیزی برنیامد که جوانی می‌آمد نیکو‌روی و محْبَرهٔ به دست گرفته بود و مُرَقَّعی پوشیده، ابوسعید اندر وی نگریست با انکاری که مِحْبَره با رَکْوَه برگرفتست ابوسعید گفت ای جوانمرد راه چگونه است به خدای عَزَّوَجَلَّ گفت یا باسعید دو راه دانم به خدای تعالی راهی خاصّ و راهی عامّ امّا راه عام آنست که تو می‌روی و امّا راه خاص بیا تا ببینی و بر سر آب برفت تا از چشم ما غایب شد. ابوسعید متحیّر بماند.

آل آقا نام خاندانی است که از نسل آقا محمدعلی بهبهانی تشکیل شده‌است. آقا محمدعلی بهبهانی جد اصلی این خاندان که یک روحانی شیعه بود، در اواخر قرن هجدهم میلادی باهدف تبلیغ تشیع به شهر کرمانشاه مهاجرت و در آنجا اقامت کرد. وابستگان این خاندان غیرکُرد در ایران بیش از همه در شهرهای کرمانشاه و سپس تهران، قم، کاشان و نهاوند ساکن هستند.

ابوعبیده در نزد عمر احترام بسیاری داشت. پس از این که عمر به ضربه خنجر پیروز نهاوندی مجروح شد گفت: «اگر ابوعبیده زنده بود او را به جانشین خودم منصوب می‌کردم امّا حال که او مرده، از میان اصحاب شورایی برمی‌گزینم تا آن‌ها خلیفه‌ای بنشانند»

نمازِ شام رسید ای بتِ سمرقندی بساز چنگ و بزن پرده نهاوندی

تو گفتی بود بر دشت نهاوند ز بس جنگ‌آوران کوه دماوند

دید در طیبه بر سر منبر در نهاوند حیلت لشکر

آن یکی رادر نهاوند اوفکند وان دگر را بسته دربند اوفکند

در نهاوند چون قوی شد حرب کفر و اسلام در شده در ضرب