نقیب

معنی کلمه نقیب در لغت نامه دهخدا

نقیب. [ ن َ ] ( ع ص ، اِ ) مهتر قوم. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). سالار. ( دهار ) ( مهذب الاسماء ). سالار، یعنی مهتر چند کس. ( ترجمان علامه جرجانی ص 101 ). پیشوا و رئیس و کسی که معرفت به احوال مردم داشته باشد. ( ناظم الاطباء ). سرپرست گروه. کسی که مأمور تیمارداری و تفحص احوال دسته یا صنفی است. ( فرهنگ فارسی معین ). ج ، نُقَباء. سردمدار. سردسته. رئیس. بزرگتر. فرمانده سپاه. سرکرده گروهی از سپاهیان :
چرخ بزرگوار یکی لشکری بکرد
لشکرْش ابر تیره و باد صبا نقیب.رودکی.چو کردند با او نقیبان شمار
سپه بود شمشیرزن شش هزار.فردوسی.نقیبان ز راندن بمانند کند
گر ایشان همیشه نباشند غند.عنصری.دور از امیر بیستاد و نقیبان را بخواند و گفت لشکر را باید گفت تا به تعبیه درآیند و بگذرند تا خداوند ایشان را ببیند، نقیبان بتاختند. ( تاریخ بیهقی ص 34 ). دیگر روز قاضی صاعد نزدیک طغرل رفت به سلام و کوکبه بزرگ و نقیب علویان نیز با جمله سادات بیامدند. ( تاریخ بیهقی ص 565 ). امیر نقیبان را فرستاد تا نگذارند که هیچکس به دم هزیمتی برفتی. ( تاریخ بیهقی ص 581 ). احمد به خیمه بزرگ خود آمد و نقیبان را بخواند و به لشکر پیغام داد که کار صلح قرار گرفت. ( تاریخ بیهقی ).
چون نقیبان مصاف شه بیارایند صف
چهره فتح و ظفر را باد بردارد نقاب.سوزنی.داد نقیب صبا عرض سپاه بهار
کز دو گروهی بدید یاوگیان خزان.خاقانی.پس نقیبان پیش اعرابی شدند
بس گلاب لطف بر رویش زدند.مولوی.نقیب از پیش رفت و هر سو دوید
که مردی بدین نعت و صورت که دید.سعدی. || ( اصطلاح دوره صفویه ) معاون یا نایب کلانتر. ( فرهنگ فارسی معین ) . || عریف و داننده انساب. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). عریف قوم. ( از اقرب الموارد ). || گواه قوم. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ). شاهد قوم. || پذیرفتار قوم. ( از منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( از ناظم الاطباء ). ضمین قوم. ( از منتهی الارب ) ( از اقرب الموارد ). ج ، نُقَباء. || نای. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). مزمار. ( اقرب الموارد ). || زبان ترازو.( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). لسان المیزان. ( اقرب الموارد ). زبانه ترازو. ( مهذب الاسماء ). || سگ گلوسوراخ کرده جهت سست شدن آواز. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( از اقرب الموارد ). سگ گلوسوراخ کرده ، چه معمول مردمان لئیم از تازیان است که گلوی سگ خود را سوراخ می کنند تا بانگ او را کسی نشنود و میهمان به سوی آنها نیاید. ( ناظم الاطباء ). || سوراخ شده. منقوب. ( ناظم الاطباء ). || ( اصطلاح صوفیه ) در اصطلاح صوفیان ، آنکس که از قِبَل ِ زعیم منصوب بود جهت سعی در مصالح فتیان و او را واسطه باشد میان ایشان در هر باب به مثابت ترجمان. ( از نفایس الفنون ).

معنی کلمه نقیب در فرهنگ معین

(نَ ) [ ع . ] (ص . )پیشوا، رییس ، مهتر قوم .

معنی کلمه نقیب در فرهنگ عمید

بزرگ، سرپرست، ضامن، و رئیس قوم، مهتر قوم.

معنی کلمه نقیب در فرهنگ فارسی

مهترقوم، بزرگ وسرپرست وضامن ورئیس قوم، نقبائ
(صفتاسم ) ۱ - مهتر قوم سرپرست گروه. ۲ - کسی که مامور تیمار داری و تفحص احوال دسته یا صنفی است. ۳ - ( صفویه ) معاون یا نایب کلانتر . توضیح (صفویه ) احتمال قوی میرود که کلانتر و نقیب از میان سرشناسان محل انتخاب میگردیدند.ولی هیچ قرینه ای از نحوه انتخاب آنان در دست نداریم .اما راجع به تعیین کدخدایان مطربان دوره گرد و امثال آنان امتیازات نقیب بسیار شبیه بعض امتیازات مشعلدار باشی بودجمع : نقبائ . یا نقیب اشراف . کسی که از طرف دربار خلفا یا سلاطین مامور رسیدگی بحال و وضع اشراف بوده.یا نقیب دراویش ( درویشان ) . کسی که از طرف دولت مامور رسیدگی بامور درویشان بوده و پرسه زدن و چادر زدن جلو خانه های رجال و اعیان و غیره بدستور او تعیین میشده . یا نقیب سادات . سیدی که از طرف دربار مامور رسیدگی بامور علویان بوده . یا نقیب علوین . نقیب سادات : بگوی تا قاضی و رئیس خطیب و نقیب علویان ... و سالار غازیانرا خلعتها راست کنند هم اکنون از رئیس و نقیب علویان و قاضی زرو از آن دیگران زر اندود ... یا نقیب طالبیان ( نقیب الطالبیین ) . کسی که در عهد خلفای عباسی در بغداد ریاست عموم آل ابی طالب را برعهده داشته . یا نقیب قلعه . فرمانده قلعه کوتوال . یا نقیب لشکر . کسی که مامور رسیدگی بامور لشکریان بوده . یا نقیبان بار . فرشتگان .
نقیب خان قزوینی از شاعران قرن دهم است و در زمان سلطنت اکبر شاه به هندوستان رفته است ٠

معنی کلمه نقیب در فرهنگ اسم ها

اسم: نقیب (پسر) (عربی) (مذهبی و قرآنی) (تلفظ: naqib) (فارسی: نَقيب) (انگلیسی: naghib)
معنی: سرپرست، ضامن، مهتر قوم، سالار، سرپرست گروه، در دوره ی صفوی تا قاجار آن که بر نقالان، معرکه گیران، مداحان و مانند آنها ریاست داشته است، در دوره ی صفوی معاون یا نایب کلانتر، ( در قدیم ) سرپرست و متصدی امور یک گروه خاص اجتماعی یا حکومتی

معنی کلمه نقیب در دانشنامه آزاد فارسی

نَقیب
معاون یا نایب کلانتر در زمان صفویه. صاحب این منصب از میان سرشناسان محل انتخاب می شد ، اما از نحوۀ انتخاب آنان اطلاعی در دست نیست . کار وی تشخیص بُنیچه اصناف بوده است . او در سه ماهۀ اول هر سال کسی را تعیین و کدخدایان هر صنف را حاضر و به رضا و توافق یکدیگر و براساس قانون و حق و حساب معمول و دستورات مملکت ، بُنیچۀ هر یک را مشخص می کرد و طوماری می نوشت و مُهر می کرد و به کلانتر می داد که درخواست های دیوانی هر صنف در آن سال از قرار معلوم تقسیم و توجیه شود. کار دیگر وی این بود که هنگام تعیین استاد هر صنف ، نمایندگان آن صنف نزد نقیب اعتراف به رضایت از استادی آن شخص می کرده اند. همچنین تعیین ریش سفید درویشان و اهل معارک و امثال این ها نیز با نقیب بوده است.

معنی کلمه نقیب در ویکی واژه

پیشوا، رییس، مهتر قوم.

جملاتی از کاربرد کلمه نقیب

ندا همی‌رسدم از نقیب حکم ازل که گرد خویش مجو کاین سبب نه زان کون‌ست
وی در سال ۸۴۱ قمری درگذشت و در باغ نقیب علویین کربلا به خاک سپرده شد.
از جمله شاگردان او می‌توان به «پوران شجیعی»، محمد میرنقیبی، محمود تاجبخش و مهدی برکشلی اشاره نمود. او غیر از ویلن و کمانچه، ویولن آلتو نیز می‌نواخت.
سیه پوش شد با نقیب سیاه چنان زخم خورده از آوردگاه
نقیبان برو نعره برداشتند ز هر سو بر آن دیده بگماشتند
یا به او آن چه کرده است نقیب با ادیب معره فرماید
نخل این گلشن ثمر آورد از نامت چو سیب کمترین از خاک‌بوسان سر کویت نقیب
چون از این هنگامه آگه شد فراز آمد ببام با نقیبان گفت تا محکم فرو بستند باب
قوله: قَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّتِی تُجادِلُکَ فِی زَوْجِها. این آیت در شأن خوله فرو آمد، دختر ثعلبة بن مالک الانصاری، و شوهر وی، اوس بن الصامت برادر عبادة بن الصامت الانصاری العقبی النقیب. و شرح قصه مجادله بر قول.
و گفت: ما را عزیمت شیخ ابوالعباس قصاب پدید آمد که نقیب مشایخ بود پیر ابوالفضل وفات کرده بود در قبضی تمام می‌رفتم در راه پیری دیدیم که کشت می‌کرد نام او ابوالحسن خرقانی بود چون مرا بدید گفت: اگر حق تعالی عالم پر ارزن کردی و آنگاه مرغی بیافریدی و سوز این حدیث در سینه‌ی وی نهادی و گفتی تا این مرغ عالم ازین ارزن پاک نکند تو به مقصود نخواهی رسید و درین سوز و درد خواهی بود ای ابوسعید هنوز روزگاری نبود ازین سخن قبض ما برخاست و واقعه حل شد.
نقیب‌زاده در پی برخی واکنش‌ها به اظهارات حسن روحانی، نامه‌ای سرگشاده خطاب به مراجع نوشت.
این سه اثر در اصل به محمدعلی نقیب‌الممالک نسبت داده می‌شوند.
نقیب از پیَش رفت و هر سو دوید که مردی بدین نعت و صورت که دید؟
نقیبان نهادند مهد زرش به پشت هیونان که پیکرش