ناهمواری

تو را تا هست ناهمواریی در خود غنیمت دان درشتی های دور چرخ را کان ست سوهانش

گرچه ناهمواری گردون برون از غایت است در جفا چون آن مه بی مهر ناهموار نیست

اهل همت را ز ناهمواری گردون چه باک؟ سیر انجم را چه غم کندر زمین جوی و جرست

ناهمواری ایران به دو قسمت سرزمین‌های مرتفع و سرزمین‌های پست و هموار تقسیم می‌شوند. استان خراسان شمالی به لحاظ جغرافیای طبیعی یک سرزمین کوهستانی ــ دشتی است که سهم هریک از نواحی کوهستانی و هموار و یکسان است. مرتفع‌ترین نقطه استان، شاه‌جهان با ارتفاع ۳۰۵۱ متر از سطح دریا، در شمال شرقی اسفراین و جنوب غربی فاروج قرار دارد و پست‌ترین نقطه آن، روستای تازه‌یاب در شهرستان مانه و سملقان است که ۴۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.

امروزه از ابسیدین به عنوان چاقوی جراحی استفاده می‌شود، زیرا از هر چاقوی فلزی تیزتر است و ناهمواری ندارد. در گذشته مردم فکر می‌کردند ابسیدین راهی به جهانی دیگر است.

یک سر مو تیرگی موی سفید از دل نبرد شد ز سوهان بیش ناهمواری این انگاره را

خراسان شمالی از نظر ناهمواری‌ها به دو قسمت: الف) نواحی کوهستانی ب) پست و هموار تقسیم می‌شود.

می کشد ناصح زبان از روی سخت من به کام خواهد این سوهان ز ناهمواریم هموار شد

اطلاعات و شواهد زمین‌شناسی نشان می‌دهد محدودهٔ استان قزوین در طی دوران پالئوزوئیک و مزوزوئیک دچار تغییرات فراوانی شده‌است، اما حرکات کوهزایی اواخر دورهٔ ترشیاری شکل فعلی ارتفاعات، چاله‌ها و دشت قزوین را تثبیت نموده‌است (کوهزائی آلپی)، سپس در دورهٔ کواترنر عوامل بیرونی چهرهٔ ناهمواری‌ها و چاله‌های استان را متحول کرده‌است.

چه ناهمواریست این، وه که در خیل پریرویان هزاران گیسوی پرتاب را بی تاب میبینم

چون نیست درو کژیّ و ناهمواری شکر ار نکنم جای شکایت نبود

ای مردی که حدیث ما بر زبان نداری این خاموشی تا کی؟ ای یاری که هرگز یار خود را یاد نیاری این فراموشی تا کی؟ ای که با هر کس بازاری برساخته‌ای این رسوایی تا کی؟ ای کسی که تو را با همه کسان رأی بود این ناهمواری تا کی؟ ای شخصی که تو را نزد همه خسان جای بود این خواری تا کی؟ هر که فراموشی شغل ما پیشۀ خود سازد و جان و تن و دل را در آتش عشق ما نگدازد، ما نیز از راه عدل و داد خود ندا در عالم مُلک و ملکوت در دهیم که نسوا الله فانسیهم ان المنافقین هم الفاسقون، و از لشکر شیطانش گردانیم که استحوذ علیهم الشیطان فانسیهم ذکر الله اولئک حزب الشیطان.

ناهمواری‌های روی زمین در گذر دوره‌های گوناگون دستخوش دگرگونی و فرسایش شده‌است. ناهمواری‌های سطح زمین در اثر بارندگی، هوازدگی، چرخه‌های گرمایی و دگرگونی‌های شیمیایی، پیوسته ساخته می‌شوند و دوباره فرسایش می‌یابند یا دچار تغییر شکل می‌شوند. یخگیری، فرسایش ساحلی، ساخته شدن آب‌سنگ مرجانی و برخورد شهاب‌سنگ‌ها با زمین از جمله عامل‌های دیگری اند که می‌توانند باعث دگرگونی چهرهٔ زمین شوند.

دیده را مژگان بهم آوردنی درکار بود ورنه ناهمواری وضع جهان هموار بود

بود سطح نگینم گر گذرگاه به جان آیم ز ناهمواری راه