نافرمانی

بهار عربی دوم، بهار جدید عربی یا تابستان عربی، اعتراضات گسترده ضد دولتی در چندین کشور عربی، از جمله الجزایر، عراق، اردن، لبنان، لیبی، مراکش، تونس و مصر است. اعتراضاتی اقتصادی نیز در نوار غزه صورت گرفت. نافرمانی‌های گسترده مدنی در سودان منجر به سرنگونی رئیس‌جمهور عمر البشیر طی یک کودتای نظامی و وقوع قتل‌عام ۳ ژوئن ۲۰۱۹ معترضان خارطوم و انتقال قدرت از یک دسته نظامی به یک دولت نظامی-غیرنظامی شد. نامهایی چون "بهار جدید عرب" و "بهار عرب ۲" بابت شباهت اعتراضات با موج تظاهرات حامیان دموکراسی پیش از بهار عربی که در سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ روی داد، به این تظاهرات داده شده است.

دیده خون گشت ز خود رائی خویش دل بغم سوخت ز نافرمانی

گر به فرمان سخنی گفتم مازار از من زانکه کفرست در این حضرت نافرمانی

همین گونه بنده نیز اگر در عبادت حق تعالی کوشد و از نافرمانی وی دوری کند و گوید امید که خداوند این اندک از من پذیرد و این قلیل تمام کند و ثواب بسیار دهد، وی را امیدوار گوئیم.

إِذْ تُصْعِدُونَ که بالا میگرفتید، وَ لا تَلْوُونَ عَلی‌ أَحَدٍ و باز ننگرستید با کس، وَ الرَّسُولُ یَدْعُوکُمْ و پیغامبر شما را میخواند، فِی أُخْراکُمْ از پس شما، فَأَثابَکُمْ شما را اللَّه پاداش داد (بآن نافرمانی که کرده بودید و دنیا که جسته بودید) غَمًّا بِغَمٍّ غمی در غمی پیوسته، لِکَیْلا تَحْزَنُوا تا مگر باز اندوهگن نبید، عَلی‌ ما فاتَکُمْ بر آنچه از شما درگذرد از دنیا، وَ لا ما أَصابَکُمْ و نه بر آنچه بشما رسد از رنج، وَ اللَّهُ خَبِیرٌ بِما تَعْمَلُونَ (۱۵۳) و اللَّه آگاه است بآنچه میکنید.

چو نافرمانی ما کرد گردون یقین از ذات ماافتاد بیرون

که او در عین نافرمانی دوست حقیقت بازماند اندر سوی پوست

فَلَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَتُهُ اگر نه فضل خداوند بودی که شما را فرو گذاشت و مهلت داد و بعقوبت نشتافت تا قومی از شما توبه کردند و از آن تولّی و نافرمانی پشیمان گشتند، اگر نه این فضل و رحمت بودی شما از هالکان و زیان کاران بودید. مصطفی گفت‌«لا احد اصبر علی اذی یسمعه من اللَّه انه یشرک و یدعون له الصاحبة و الولد، و هو یرزقهم و یعافیهم و یدفع عنهم»

خان اعظم که خواقین معظم را نیست پیش فرماندهیش زهرهٔ نافرمانی

به ویژه در طی جنگ بریتانیا در سال ۱۹۴۰، گاندی دربرابر جنبش‌های نافرمانی مدنی کلان که از داخل و خارج از حزب او می‌آمد، مقاومت کرد، با اظهار اینکه به دنبال آزادی هند در خاکسترهای یک بریتانیای ویران شده نیست. در سال ۱۹۴۲، کنگره جنبش رهایی هند را آغاز کرد. خشونت وجود داشت اما راج اقدامات جدی انجام داد و ده‌ها هزار نفر از رهبران کنگره، از جمله همه اشخاص مهم استانی و ملی را دستگیر کرد. آن‌ها تا نزدیک پایان جنگ در سال ۱۹۴۵ آزاد نشدند.

ز نافرمانی اکنون دور ماندی بماتم در میان سور ماندی