مکارم اخلاق

از خلق کریم تو می طلبم راهی بمکارم اخلاقم

وی پس از آن که به نجف رفت، نزد محمد بهاری و سید احمد کربلایی معروف به واحدالعین به یادگیری مکارم اخلاقی و عرفانی پرداخت و این دو نیز از شاگردان ملا حسین قلی همدانی بودند. سلسله استادان ملا حسینقلی همدانی به سید علی شوشتری و سپس به شخصی گمنام به نام ملای جولا می‌رسد.

داند که از مکارم اخلاق در صفا چون طوبی از بهشتم و چون جان ز کشورم

ای کف راد تو گشته ضامن ارزاق وی بتو زنده شده مکارم اخلاق

از گلشن مکارم اخلاق او برد باد صبا بعرصه عالم دم عبیر

من از مکارم اخلاقت ای خلاصۀ فضل خجل شدم ز بس انواع لطفها کردن

اسماعیل بن محمد ریزی، زادۀ آبادی ریز که امروزه زرین شهر نامیده می‌شود، در حدود سال ۶۳۰ هجری قمری (۱۲۳۲ میلادی) به دنیا آمد. چنانچه در نسخۀ خطی کتاب خود نوشته جهت کسب کمالات معنوی پای در راه سفر نهاده و به‌صورت تصادفی با یوسف‌شاه پسر آلب ارسلان ارغون (۶۳۷-۶۸۷) هجری قمری که در اوج جوانی بوده هم‌سفر می‌شود. ریزی او را علاقه‌مند به کسب مکارم اخلاق و علوم می‌بیند و در سفر دوم به بغداد نخست «رسالۀ نصرتیه» را در دو قسم حکمت علمی و عملی و سپس با تأیید و تاکید پادشاه کتاب «حیات النفوس» را به زبان فارسی در سه فن قواعد منطق، علم طبیعی و علم الهی می نگارد.

وی از مشهورترین حکمای سده سیزده هجری و از مدرسان مدرسه سپهسالار قدیم حوزه علمیه تهران است. به دلیل استفاده از روش استدلالی خاص و مهارت فوق‌العاده اش در تدریس کلام و فلسفه و حکمت و ریاضیات به مدرس و استاد الاساتید مشهور شده‌است و به علت داشتن مکارم اخلاقی و معنوی با عنوان حکیم الهی نیز نامیده می‌شده‌است.

چون برو کرد نور حق اشراق بذل کرد از مکارم اخلاق

گزیده ای ز همه کارها ربودن دل چنانکه تاج معالی مکارم اخلاق

یک نکته از مکارم اخلاق مرتضیست کانرا برین کتابه بعنبر نوشته اند

دلا مکارم اخلاق اگر همی خواهی دو کار پیشه کن اینت مکارم اخلاق

در گلشن مکارم اخلاق سوسنست در بوستان مذهب نعمان شقایقست