مکابره

وگر به آهوی دشتی عنایت تو رسد مکابره بکند با خیال شیر عرین

چو قطره قطره برون شد ز دیده چون گویم ز من مکابره بر بوده ای بیار دلم

:«مر عیالان خود را چه باز گذاشتی از مال خود؟» گفت: «دو خزینهٔ بی نهایت و دو گنج بی غایت.» گفتا: «چه چیز؟» گفت: «یکی محبت خدای تعالی و دیگر متابعت رسولش.» چون دل از تعلق صفو دنیا آزاد گشت، دست از کدر آن خالی گردانید و این جمله صفت صوفی صادق بود و انکار این، جمله انکار حق و مکابرهٔ عیان بود.

گرت مکابره در امتحانِ عشق کشند مگر ز دفترِ ما یک ورق فرو خوانی

در عنف او مکابره شر زه مصافی در لطف او ملاحظه ی آهو سرائی

راست گفتی قضای نیکستی بر نشسته مکابره به قدر

پس رؤیت اسباب اندر افعال توحید بود و رفع آن تعطیل و این را اندر شاهد دلایل است و انکار این انکار مشاهدت و مکابرهٔ عیان باشد. نبینی که اسبی توسن را به ریاضت از صفت ستوری می به صفت مَردُمی آرند تا اوصاف اندر وی مبدل گردانند تا تازیانه از زمین برگیرد به خداوند دهد و گوی را به دست بگرداند و مانند این، افعال دیگر بکند و کودک بی عقل عجمی را می به ریاضت عربی زبان کنند و نطق طبعی وی اندر وی مبدل می‌گردانند. و بازِ وحشی را به ریاضت بدان درجه رسانند که چون بگذارند بشود و چون بخوانند بازآید، و رنج و بند وی بر وی دوست‌تر از آزادی و گذاشتگی بود. و سگی پلیدِ گذاشته را می به مجاهدت بدان محل رسانند که کشتهٔ وی می حلال گردد و از آنِ آدمی بر مجاهدت و ریاضت نایافته حرام بود و مانند این بسیار است. پس مدار جملهٔ شرع و رسم بر مجاهدت است.

این خوان نه اند کیست که پنهان کند کسی شاید کزین مکابره طوفان کند کسی

یکی مکابره گیرد به روز خانه خال یکی معاینه دزدد به شب عمامه عم

انکار دولت تو کسی را مسلم است کز عقل و شرع سرکشد اندر مکابره