مغار

بگفتا که شاها در آن سمت کوه یکی دو مغاره بود پر گروه

از شمس رویت شد مملو نور حب المشارق ذیل المغارب

پوست‌ پوشانی‌ فزون‌ از حد و حصر خیمه و مغاره‌شان مشکو و قصر

کی جدا تاجدار گذر کن به کربلا هنگامه شمار ببین ظلم بی‌شمغار

در مشارق در مغارب یار او هم‌حدیث و محرم آثار او

با مغربی مغارب اسرار گشته ایم بیمغربی مشارق انوار بوده ایم

پیش در مغار تو جامه خصم شد گرو خفته پلنگ تیز دو در بن هر مغاره ای

سرها ز مغاره کرده بیرون آن لاله رخان کوهساری

در طول قرن‌ها، قشرهای پیاپی از هویت‌ها، فرهنگ‌ها و باورها سرزمینی را که امروزه افغانستان نامیده می‌شود بازشناسانده‌اند. این تداوم روند تاریخی، تنوعی پرباری را به وجود آورده که میراث فرهنگی باستانی این کشور را ترسیم می‌کند: از پیکره‌های یونانی-بودایی گندهارا گرفته تا نگاره‌هایِ دیواریِ مغاره‌های بامیان و تا نقوش تذهیب و خوشنویسی که زینت‌بخش بناهای دوران نخستین اسلامی هستند.

الحمد اللّه امت من مثل امتان پیشین در مغاره ساکن نمیشوند بى‌نان و توشه، گاه باشد که دو روز یا سه روز مائده نرسد و آن مرد را صبر و توکل نرسد و دلش بوسوسه‌ى شیطان از راه رفته کافر گردد.

قاتل مغاره ی که نبود از هراس او جز آستان شاه قزل ارسلان مفاز