مصدری

جد او مصدر هدایت حق از چنان مصدری شده مشتق

قالَ فَبِما أَغْوَیْتَنِی ای فبما اضللتنی و لعنتنی و خیّبتنی و أهلکتنی. گفته‌اند: این «ما» مصدری است، یعنی باغوائک ایای لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِراطَکَ الْمُسْتَقِیمَ، ای اترصد لهم فأصدهم عن سلوک الصراط المستقیم، و هو الدین القیم، و قیل: هو طریق الجنة، و قیل: طریق مکّة.

مصدری و ماسوا، مشتق تراست بندگی کردی، خدایی حق تراست

باین معنی «ما» مصدری است نه ماء نفی. یعنی تَبَرَّأْنا إِلَیْکَ مما کانوا ایانا یعبدون فحذف من، و اگر ماء نفی گوئیم تَبَرَّأْنا إِلَیْکَ وقف تمام است، آن گه گوی ما کانُوا إِیَّانا یَعْبُدُونَ بسلطان منّا و بامرنا لکنّا دعوناهم فاستجابوا لنا.

به من صرف گردد همه رنجها مگر رنجها را منم مصدری

وَ ما خَلَقَ الذَّکَرَ وَ الْأُنْثی‌ «ما» فیها ثلاثة اوجه حسان، سه وجه نیکو دارد معنی ما درین موضع: یکی آنست که: «ما» ی مصدریة گویند، فیکون «ما» و ما بعده فی تقدیر المصدر ای و خلقه الذَّکَرَ وَ الْأُنْثی‌ بآفرینش نر و ماده. وجه دوم «ما» بمعنی من است، ای و من خَلَقَ الذَّکَرَ وَ الْأُنْثی‌ باو که نر و ماده آفرید وجه سوم «ما» کنایت است از مخلوق بر قراءت کسایی بروایت ابو حاتم: وَ ما خَلَقَ الذَّکَرَ وَ الْأُنْثی‌ بکسر را، و معنی آنست که: بهر چه آفرید نر و ماده آن. و قیل: یرید بهما آدم و حوّا و قیل: هو عامّ فی بنی آدم و قیل: عامّ فی کلّ ذی زوج.

فاعل مفعول مطلق رفع و نصب اعراب او مصدری لازم ولیکن تعدیش بی حرف جر

تو چه صادری تو چه مصدری تو چه جلوه یی و چه مظهری

مصدری که چو بر صدر بار بنشیند چو آفتاب کند خیره دیده نظار

ای صادر نخست که در رتبه خلق را مشتقی است و ذات ترا هست مصدری