مشبه

چشم مشبه ز جمال تو کور عقل منزه ز کمال تو دور

عمریست که من با تو بتا فرصت اینحال میجستم و یک امشبه فرصت شده حالی

نو شیفته همره ما بود که امشب تا آخر منزل سخن از ممشبه می‌کرد

گر بگویی مشبهی باشی ور نگویی ز دین تهی باشی

از تو ای بی نقش با چندین صور هم مشبه هم موحد خیره سر

این بخش یا ویژگی می‌تواند به مشبه اضافه گردد یا به آن اسناد داده شود. استعارهٔ مکنیه‌ای که از اضافه شدن چیزی یا واژه ای به مشبه، به دست آید، همان است که اضافهٔ استعاری نامیده می‌شود. ادیبان قدیمی استعاره را این گونه تعریف کرده‌اند: استعاره عبارت از آن است که یکی از دو طرف تشبیه را ذکر و طرف دیگر را اراده کرده باشند. در استعارهٔ مکنیه که یکی از چهار نوع استعاره است، مشبه ذکر می‌شود ولی مشبهٌ‌به ترک شود استعارهٔ مکنیه می باشد.»

فکر مشبه نبود جز حجاب عقل منزه نبود جز سراب

بهر مثال گفتم این بهر نشاط هر حزین لیک نیم مشبهی غرهٔ هر مشبهی

حافظ در این بیت مهر را به مانند بذر دانسته که قابلیت کاشتن دارد. در واقع ویژگی بارز بذر و دانه که کاشته می‌شوند و بعد نتیجه می‌دهند را بدون ذکر مشبه‌به آورده و استعاره مکنیه را پدیدآورده است.

صدق نهنده هم توی در دل هر موحدی نقش کننده هم توی در دل هر مشبهی

آتش چه آهن چه لب ببند ریش تشبیه و مشبه را بخند

حافظ معشوق خود را از این جهت که در پرستیدن و ستایش‌کردن بسیار مشابهِ بت یافته‌است، بدون آوردن سایر ارکان تشبیه، بت را به‌جای معشوق به‌کار برده‌است. به همین شکل واژه‌های «گل» و «سنبل» هم چنین حالتی دارند و حافظ گل را به‌جای چهره معشوق و سنبل را به‌جای موهای معشوق که روی صورتش افتاده به‌کار برده‌است و تکرار و اشاره به مشبهٌ‌به یا حتی یکی از ویژگی‌های آن را ضروری و واجب نمی‌شمرَد.

گه مشبه را موحد می‌کند گه موحد را صور ره می‌زند