مدرکه

زیب کلام و زینت دیوان من شود گوش قوای مدرکه را نیز گوشوار

و گویند: انبیا حکما بودند و هرچ گفتند از حکمت گفتند اما با جاهلان سخن بقدر حوصله و فهم ایشان گفتند. ایشان را چنان نمودند که مارسولان خداییم و جبرئیل نزدیک ما میآید و پیغام حق میآورد و کتاب از خدای بما آورده است. و کتابها ساخته ایشان بود و احکام شرع انبیا نهادند از بهر مصلحت معاش خلق بر قانون حکمت. و ایشان هر چ با خلق گفتند رمزی بود که کردند و بدان معنی دیگر خواستند: جبرئیل عبارت از عقل فعال بود و میکائیل عبارت از عقل مستفاد که از عقل کل فیض میگرفتند و استفادت معانی معقول میکردند و خبر با نفس مدرکه و نفس ناطقه میدادند.

اما قوت مدرکه منشعب شود بده شاخ پنج را ازو حواس ظاهر خوانند و پنج را ازو حواس باطن.

آن چه تو کردی نبود مدرکه را در خیال بلکه گذر هم نداشت واهمه را در گمان

گه چون شب یغمایی هر مدرکه بربایی روز از تن همچون شب چون صبح برون رانی

زاجزا قوای مدرکه شخص دانش‌ست گویی که پای تا سر عقل مصورست

قوهٔ مدرکه در معرفت شه چو «محیط» معترف گشته به نادانی و بی‌ادراکی