محتسب

ای محتسب این مست مرا دره مزن هرچند ز پیش مست‌تر می‌گردد

گر از این جام جرعه ای بچشد اوفتد چشم محتسب به حساب

در ۱۳۰۴ به دریافت لقب اعتمادالسلطنه نائل شد. او همچنین مدتی محتسب شهر تهران و مسئول بنایی ساختمان‌های سلطنتی و قراردادهای آنها را به عهده داشت.

ز سنگ محتسب خالی نگردد حلقه مستان ز خاک یک سبو، ایام صد پیمانه می‌سازد

خطا چه گونه توان رفت، در طریقت عشق به روز محتسبی ناظر و به شب عسسی

چشم تو مست شد زمی لعل تو میفروش وی چند بشیخ و محتسب راز تو مشتبه کنی

ما خود خراب و مست شرابیم و محتسب نبود خبر ز مستی شرب مدام ما

ام‌نجم، امةالله جنزی (؟ -۱۱۵۳م) (نام کامل:أمَةالله بنت هبةالله بن محمد بن ابراهیم) بانوی محدث اصفهانی ایرانی در سدهٔ ششم هجری بود. از ابومعمر شیبان بن عبدالله و محتسب برجی حدیث فراگرفت. سمعانی نیز او وی حدیث آموخت. در محرم ۵۴۸ق در اصفهان درگذشت.

پدر مَقریزی، از محله‌ای به‌نام مَقارزه از بعلبک بود که به مصر مهاجرت کردند. تقی‌الدین در ۱۳۶۴/ ۷۷۶ در قاهره به‌دنیا آمد. ابتدا به پیروی پدربزرگش حنفی بود، اما پس از درگذشت او به فقه شافعی روی آورد. سپس به مذهب ظاهری گرایش پیدا کرد. در سال ۱۳۸۷/ ۷۸۹ به حج رفت. آنجا از علمای حجاز علم آموخت و پس از بازگشت از حج، قاضی شافعیان مصر شد. به منصب محتسب قاهره و منطقه دلتا نیز رسید. واعظ مسجد عمرو عاص شد و پیشوای مسجد حاکم گشت. مدرس حدیث در مدرسهٔ مؤیدیه نیز برگزیده شد. پس از سال ۸۷۰ قمری، در خانه‌اش برنشسست و به تألیف همت گماشت. در سال ۱۴۳۱/ ۸۳۴ دوباره همراه خانوده‌اش به حج رفت. مقریزی پس از یک دوره بیماری طولانی، در ۲۷ رمضان ۸۴۵ در قاهره درگذشت.

محتسب کو ز کفایت چو نظام الملکست کرد از مکر چنین کس رخ خود در دیوار

تقی‌الدین مقریزی متوفی ۱۴۲۲ ه‍.ق در مصر است که از جمله تاریخ‌نگار برجستهٔ مصری در دورهٔ مملوکی بود. او ابتدا به پیروی پدربزرگش حنفی بود، اما پس از درگذشت او به فقه شافعی روی آورد. سپس به مذهب ظاهری گرایش پیدا کرد. او قضاوت شافعیان مصر را عهده‌دار بود و به منصب محتسب قاهره و منطقه دلتا نیز رسید.

منعم مکن ای محتسب از باده که صوفی بی جام مصفّا نتواند که شود صاف

محتسب صنع مشو زینهار تا نخوری درهٔ ابلیس‌وار

می مهر علی در جام دل بین محتسب بگذر مزن سنگ جفا زین پس تو بر پیمانه عاشق