مجسطی

شاه مجسطی گشای، خسرو هیت شناس رهرو صبح یقین رهبر علم الکتاب

چه کتابهائی که وی در طب، منطق، طبیعی و الهی ترجمه کرده است نیازی به اصلاح ندارد اما ریاضی وی ارزشمند نیست. بهمین سبب کتاب اقلیدس و مجسطی و فاصله ی آن دو را ثابت بن قره حرانی پیراسته است.

به خط هندسی عمل کرده چون مجسطی هزار حل کرده

ز اقلیدس اقلیدش آمد به دست طلسمات گنج مجسطی شکست

همه ‌کتاب مجسطیست‌ گفتی آن‌سر زلف ز بس‌ که دایره سر کرده بود یک بدگر

حکم صد ساله توان دیدن ز یک تقویم او طفل یک روزه مجسطی گیرد از تعلیم او

تو را حل گردد اشکال مجسطی اگر شکل دو زلف خود کنی حل

پر حلقه طرهٔ تو کتاب مجسطی است سر داده بسکه دایره یک با دگر بود

طلسم بند مجسطی گشای شمس الدین که دین به پشتی او تازه روست چون گلنار

ور مجسطی‌وار عقلی دور داری از خطا تجربتهای فنون قبهٔ زنگار کو

ابن هیثم نخستین دانشمند در عصر خود بود که برای بررسی تئوری‌های خود، از شواهد عملی استفاده می‌کرد؛ چرا که در آن دوران فیزیک همانند علم فلسفه با تجربهٔ عملی همراه نبود. وی نخستین دانشمندی بود که ضرورت وجود شواهد تجربی برای پذیرش یک تئوری را عنوان کرد. در واقع کتاب اپتیک وی نقد کتاب المجسطی بطلمیوس بود.