متواتر

قافیه: متواتر

و گروهی از متکلمان فلاسفه چو یحیی نحوی صورتی و جز او گفتند که جز هویت باری همه چیز ها آفریده اوست و خدای تعالی پادشاه و آفریدگار و روزی دهنده بود آن گاه که نه پادشاهی بود و نه آفریده ای و نه روزی خواری. و حجت (بر این قول آن) آوردند که گفتند: چیزها یا به قوت باشد یا به فعل باشد. و قوت دو است و فعل نیز دو است: یک فعل از او به قوت است، چو مردم نا دبیر که به حد قوت دبیر است، یعنی که چو بیاموزد دبیر شود وز حیوان بی سخن که او به حد قوت دبیر نیست هرگز دبیری نیاید. و دیگر به فعل است، چو مردم دبیرگشته کز آن قوت اولی به فعل آمده است و دبیری آموخته است و همی نویسد. و گفتند: هم چنین قوت نیز هم دو است: یکی قوت اولی است چو قوتی که اندر گذشت در آموختن دبیری، و دیگر قوتی است که اندر دبیر است از نبشتن نامه و این قوت دوم است. و قوت دوم فعل است مر قوت اول را و قوت است مر فعل دوم را. از بهر آنکه فعل نیز دو است: یکی فعل اولی است و آن چو دبیری است که مردم را حاصل شود از قوت (اول) که مر او را باشد بر آموختن آن و چو دبیر گشت از قوت نخستین آید تا به فعل نخستین، آن گه فعل دوم آن است که بنویسد و به وقت نبشتن اندر فعل دوم باشد، چنانکه چو بتواند نبشتن و ننویسد، اندر فعل اول باشد (که آن به رویی قوت دوم است و به رویی فعل اول است.) آن گاه بر این قاعده گفتند که چو خدای تعالی توانا بود بر پدید آوردن پادشاهی و آفریده و روزی خوار و بر نگاه داشتن پادشاهی و آفرینش متواتر و روزی دادن و روزی خوارگان و این صنعت ها از او پدید آمده است، دانستیم که اندر ازل ملک و خالق و رازق بود به فعل نه به قوت، یعنی به فعل او بود تا کسی نگوید که مر خدای را همی فاعل به قوت گویند که آنچه به حد قوت باشد ضعیف باشد و حاجتمند باشد به دیگری که مر او را از آن قوت به فعل آرد، بر مثال کسی که چو بیند که نامه ای تمام و نیکو نویسد، هر چند که پیش از آن ندیده باشد که او چیزی نبشته باشد، خردمندان حکم کنند که این مرد نویسنده بود به فعل تا بتوانست نبشتن و نگویند که او به حد قوت دبیر بود.

چنانکه در سیر انبیا‌ست در خور او کتاب‌ها متواتر همی‌شود مسطور

و گفت: از اندوه کی بیرون آید آنکه مصایب بر وی متواتر گردد.

تا جهان را متواتر شب و روزی باشد تا شب و روز صباحی و مسایی دارد

در فصل زمستان که باران‌ها متواتر شد دانه نم کشید و به قرار اصل باز رفت. نر وقوف یافت که موجب نقصان چیست، جزع و زاری بر دست گرفت و می‌نالید و می‌گفت: «دشوارتر آنکه پشیمانی سود نخواهد داشت.»

صاعقۀ عشق اگر شود متواتر دود ازین تودۀ خراب برآید

متواتر ز آسمان بزمین میرسد از خورو مه و پروین

ما را نزاریا متواتر به وحیِ عشق از گنجِ کُنجِ خانه خود تحفه‌ای فرست

حدیث متواتر به متواتر لفظی و متواتر معنوی و متواتر اجمالی تقسیم شده‌است.