متمدن

پرتو مهرت اگر ببادیه تابد مر بدوی را همی کند متمدن

آدام اسمیت پیدایش جامعه متمدن را نتیجه رفتار منفعت طلبانه و نه حاصل برنامه‌ریزی مشخص برای یک فرایند سیاسی یا کارگزاری دولتی به وجود آمده توسط آنها، می‌دانست.

با اینکه این کتاب توسط یک نویسنده نامعروف نوشته شده بود توجه زیادی پیدا کرد. مجله تایم در ۲۱ مارس ۱۹۴۱ این کتاب را مورد بررسی قرار داد و آن را «یک ایده جالب» توصیف کرد. در نسخه چاپ شده کتاب قسمتی از این بررسی‌ها در مطبوعات آمریکایی چاپ شده بود. یک قسمت نوشته بود: «برنامه ای برای صلح جهانی در بین ملت‌های متمدن. -مجله نیویورک تایمز.»

در نخستین روزهای استعمار، بسیاری از اروپاییان با کمبود غذا، بیماری و حملات سرخ‌پوستان روبرو شدند. همچنین سرخ‌پوستان معمولاً با دیگر قبایل بومی در جنگ بودند و با اروپایی‌ها در جنگ‌های استعماریشان متحد می‌شدند. در بسیاری از موارد، مهاجران و بومیان به یکدیگر نیاز داشتند. اروپایی‌ها غذا و پوست حیوان خریداری می‌کردند و سرخ‌پوستان اسلحه، مهمات و دیگر محصولات اروپایی را. بومیان به بسیاری از مهاجران یاد دادند که ذرت، لوبیا و کدو را پرورش دهند و میسیونرهای اروپایی «متمدن» کردن سرخ‌پوست‌ها را مهم می‌دانستند و سبک زندگی و شیوه‌های کشاورزی اروپایی را در میانشان تبلیغ می‌کردند.

همچنین در دوران زرتشت و بواسطهٔ آموزه‌های او، اندیشه‌های فلسفی و جُستارهای علمی در میان ایرانیان رواج یافت. در دوران هخامنشی (حدوداً ۵۰۰ پیش از میلاد) و در دوران پادشاهی کوروش بزرگ و داریوش بزرگ که عدل و داد در ایران رواج یافته بود و دادگاه‌ها در همهٔ امپراطوری رونق داشتند، بسیاری از مردم، فرزندان خود را برای فراگیری و آموزش اصول قضاوت، برای آموزش به آموزشگاه‌ها می‌فرستادند. آن چنان‌که از استوانهٔ معروف کوروش بزرگ برمی‌آید، مردم ایران در آن زمان مردمانی متمدن و آگاه بوده‌اند.

در سپتامبر سال ۱۹۹۷، ۱۵مین نشست حزب کمونیست چین اهداف یاد شده را دقیقاً تعیین کرد. در یک دهه اول قرن ۲۱، ارزش کل تولیدات داخلی چین دو برابر سال ۲۰۰۰ شود و زندگی نسبتاً مرفه مردم مرفه تر و نظام اقتصاد بازار سوسیالیستی نسبتاً کاملی ایجاد شود. در دهه بعد، اقتصاد ملی بیشتر توسعه یافته و نظام‌های مختلف کاملتر شود. تا سال ۲۰۵۰، چین اساساً مدرنیزاسیون را تحقق بخشیده و به کشور سوسیالیستی شکوفا و مقتدر، دموکراتیک و متمدن مبدل شود.

معدان به معنی ساکنان هور است و به صورت تحقیرآمیز توسط عرب‌های متمدن بین النهرین برای اشاره به ساکنان تالاب‌های جنوب عراق استفاده می‌شده‌است.

از آنجایی که دین مانی از ترکیب چند مذهب و عقیده مختلف زرتشتی، زروانی، میترایی، مسیحی، گنوسی، مندایی، بودایی و جاینی پدید آمده بود، ریشه و ماهیت تعلیماتش نیز به این عقاید بازمی‌گشت. در دین مانوی که دینی عرفانی و مبتنی بر ریاضت نفس بود تمام جنبه‌های لازم یک دین که اساطیر و سنت‌ها و آداب و تبیین‌های کلامی را شامل می‌شود در نظر گرفته شده‌بود و از این‌رو این دین که سودای جهانی شدن در سر داشت به‌سرعت در جوامع مختلف دنیای متمدن آن زمان رشد یافت. بسیاری از این تعلیمات ریشه گنوسی دارند که مانی دیناور خود زمانی در میان آن‌ها به عبادت مشغول بود.

پیش از انقلاب مشروطیت، قرن‌ها بود که ارمنیان در ایران می‌زیستند باوجود این بیشتر کسانی که نقشی عمده در این انقلاب ایفا کردند از قفقاز آمده بودند. در آغاز قرن نوزدهم، ارمنیان ساکن در قفقاز از ارمنیان ساکن در امپراتوری عثمانی یا ایران تحصیل کرده تر، متمدن تر و نسبت به گرایش‌های فرهنگی اروپا آگاه تر بودند. آن‌ها در مسکو، سن پترزبورگ، لایپزیگ و برلین تحصیل می‌کردند و از طریق تماس با روشنفکران روس با فرهنگ اروپا آشنا می‌شدند و همچون همکاران روسی خود در معرض تأثیر نوعی روشنفکری قرار می‌گرفتند.

چین پیش از قرن نوزدهم دارای یکی از بزرگ‌ترین و پیشرفته‌ترین اقتصادهای جهان بود. در قرن هیجدهم آدام اسمیت ادعا کرد چین یکی از غنی‌ترین، یعنی یکی از حاصلخیزترین، کوشاترین، متمدن‌ترین، با رونق‌ترین و شهری شده‌ترین کشورهای جهان است. این اقتصاد از قرن شانزدهم دچار رکود شده بود و از نظر کلی در قرون نوزدهم و بیستم جز دورهٔ مختصر بازیابی در دهه ۱۹۳۰ حتی افول کرده بود.