مبتدا

معنی کلمه مبتدا در لغت نامه دهخدا

مبتدا. [ م ُ ت َ ] ( ع اِ ) ( از «ب دء» ) آغاز چیزی. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ) . مبتداء. ابتداء. آغاز چیزی. اول امری. مقابل پایان :
میان دو عالم گیا منزلیست
که بوی و مزه و رنگ را مبتداست.ناصرخسرو.کتاب مبتدا خوان تو که رمز آدم و گندم
حدیث دست لاتقرب تو اندرمبتدا یابی.سنایی.|| هر چیز که بدان ابتدا کنند و هر چیز آغاز شده. ( ناظم الاطباء ). || ( اصطلاح نحو ) در نحو اسمی را گویند که مخبرعنه واقع شود و از عوامل لفظی خالی باشد مانند زیدُ قائم. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( از ناظم الاطباء ).که زید را مبتدا و قائم را خبر گویند. ( ناظم الاطباء ). اسمی که حالت یا وقوع امری را بدان اسناد دهند...مسندالیه مقابل خبر. ( یادداشت به خط مرحوم دهخدا ). اسمی است مسندالیه مجرد از عوامل لفظی ، یا صفتی است که بعد از الف استفهام یا حرف نفی واقع شود که در این صورت اسم ظاهر را مرفوع می سازند. ( از تعریفات جرجانی ). اسمی است مجرد از عوامل که جمله بدان آغاز شود و آن اسم مسندالیه قرار گیرد یعنی چیزی را بدان نسبت دهند، چنانکه در اسناد قیام به زید داده شده است. وخبر آن باشد که معنی بدان تمام شود و مبتدا و خبر هر دو مرفوعند. مبتدا گاه اسم است. گاه صفت. اگر صفت باشد باید پیش از آن ادات استفهام یا نفی درآید در این صورت اسم دوم فاعل و سد و مسد خبر است ، چون : اء قائم الزیدان. و کیف جالس الزیدان واء مضروب العمروان.

معنی کلمه مبتدا در فرهنگ معین

(مُ تَ ) [ ع . مبتداء ] (اِ. ) آغاز شده ، چیزی که در ابتداء واقع شده باشد.

معنی کلمه مبتدا در فرهنگ عمید

۱. [مقابلِ منتها] آغاز چیزی.
۲. (ادبی ) در دستورزبان، قسمتی از جمله که در مورد آن خبری داده می شود.

معنی کلمه مبتدا در فرهنگ فارسی

آغازشده، چیزی که دراول واقع شده
۱ - ( اسم ) آغاز شده . ۲ - ( اسم ) آغاز چیزی اول امری مقابل منتهی پایان آخر : خورشید را حاجب توی امید را واجب توی مطلب توی طالب توی هم منتهی هم مبتدا . ( دیوان کبیر ) ۳ - اسمی که حالت یا وقوع امری را بدان اسناد دهند مسندالیه مقابل خبر مسند : هوا روشن است زید قائم .
آغاز چیزی

معنی کلمه مبتدا در فرهنگستان زبان و ادب

{topic} [زبان شناسی] در ساخت اطلاع جمله، شخص یا چیزی که خبر دربارۀ آن است و نخستین سازۀ اصلی جمله به شمار می رود

معنی کلمه مبتدا در دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] «مبتدا و خبر» در زبان عربی به عبارتی همان نهاد و گزاره فارسی است.
تفاوت هایی نیز میان این دو مفهوم وجود دارد، که به برخی از آن ها اشاره می نماییم: از جمله این که نهاد در عین این که نهاد است می تواند نقش های دیگری مثل فاعلیت یا مفعولیت را بگیرد در حالی که مبتداء اینگونه نبوده و اگر کلمه ای مبتداء واقع شد - در همان حالی که مبتداست- نمی تواند هیچ نقش دیگری را قبول نماید. دیگر این که در زبان عربی باید در خبر جمله رابطی باشد که به مبتدا برگردد؛ مانند: «زیدٌ یذهب الی المسجد» که ضمیر هو مستتر در یذهب همان رابطی است که به مبتداء (زید) بر می گردد، ولی در زبان فارسی نیازی به رابط نداریم چراکه ساختار فارسی ما را از وجود رابط در لفظ بی نیاز می کند، به طور مثال در جمله «زید به مسجد می رود» از گزاره (خبر) ضمیری به زید برنگشته است. نواسخ عربی هم معادل هایی در زبان فارسی مانند افعال ربطی یا برخی قیود دارند.
اقسام مبتدا
مبتدا در زبان عربی بر دو نوع است: الف- مبتدای اسمی: قسمتی از جمله است که درباره آن خبر می دهیم یا به تعبیر دیگر مبتدای اسمی صاحب خبر است. در جمله های « حضرت علی (علیه السّلام) به عشق معنا داد، شاهنامه تاریخ ملت ماست، فردوسی از شاعران بزرگ ایران است، کورش بابل را فتح کرد.» کلمه های حضرت علی، شاهنامه فردوسی، کوروش در ساختار عربی مبتدای اسمی محسوب می شوند.
توضیح مبتدای اسمی
نکته: مبتدای اسمی همان نهاد در دستور فارسی است با این تفاوت که نهاد می تواند نقش های مختلفی چون فاعل بودن و مفعول بودن را قبول کند اما مبتدا خود به تنهایی نقش اصلی است و نمی تواند در زمانی که مبتدا است، نقش دیگری بگیرد. در این جا دو نمونه از سخنان حضرت امیر مؤمنان علی (علیه السّلام) که با مبتدا آغاز شده می آوریم: «البخلُ عارٌ و الجُبنُ مَنقَصَهٌ وَالفَقرُ یُخرِسُ الفِطَنِ عَن حُجَّتِهِ و المُقلُّ غریبٌ فی بِلَدِته؛ بخل ننگ و ترس نقصان است و مرد زیرک را در برهان کند می سازد و انسان تهی دست در شهر خویش بیگانه است.» و «مَن ضیّعه الاقربُ اُتیحَ لَهُ الابعدُ؛ کسی را که نزدیکانش واگذارند، بیگانه او را پذیرا می گردد.»
مبتدای وصفی
...

معنی کلمه مبتدا در ویکی واژه

مبتداء
آغاز شده، چیزی که در ابتداء واقع شده باشد.

جملاتی از کاربرد کلمه مبتدا

از تو امر خلق عالم منتظم از تو باشد مبتدا و مختتم
گر خبر خواهی از مبتدایم
بلی حیات ازل داد داد موجودات که مبتدای وجودست و منتهای و دود
بهر چیزی خیالت رهنما شد همانت مبتدا و منتها شد
هست معشوق آنک او یکتو بود مبتدا و منتهاات او بود
این دمم سدره ست باری منتها تا کیم آید خبر از مبتدا
جمله آیات حقند اما بهر جا جمله ایست او در آنجا مبتدا شد دیگران او را خبر
و فی الخبر المروی دین محمد یعود غریبا مثل مبتداء الامر
جز این نبود مراد دلم در اول فکر خبر همین است از مبتدای اندیشه
تفکر ارسطویی تأثیر بسیار زیادی بر تمدن انسانی گذاشته‌است: به عنوان مثال بسیاری از کلماتی که امروزه در حوزه زبانی از آنها استفاده می‌شود تحت تأثیر سیستم فلسفی ارسطو بوده‌است. مانند «مبتدا» و «خبر» در گرامر و منطق؛ «انرژی» (نیروی فعالی که در چیزی است) و «پتانسیل» (نیرویی که نهفته‌است و می‌تواند آزاد شود)، «کیفیت» و «کمیت»...
دایره ای فرض کن جمله نقاطش ظهور نقطهٔ اول بگیر نام کنش مبتدا