مانویت

گمان می‌رود دین مانوی در بازهٔ سده سیزدهم (میلادی) تا سده هفدهم (میلادی) در جنوب چین برای همیشه ازمیان‌رفت. نزدیک‌ترین دین زنده جهان به مانویت آیین مندایی است که صابئین استان خوزستان بدان باور دارند.

مراد از اوستای گاهانی، اوستای کهن است که گاتاها (گاهان) را دربردارد. اوستای غیر گاهانی، اوستای متأخّر و مطالب متفاوتی است که افراد مختلف در زمان‌های مختلف به متن قدیمی افزوده‌اند. برخی چون مری بویس برای این افزوده‌های متأخر، ایفای مقاصد تبلیغاتی قدرت ساسانی و نظام سلطهٔ موبدان را قائل شده‌اند. از نظر محتوا نیز به دلیل تفاوت تاریخی، متون گاهانی بسیار ساده و فلسفی هستند اما متون غیرگاهانی دچار پیچیدگی‌های جامعه‌شناختی و نظام‌های قدرت تاریخ پیشرفته‌تر بشری شده‌اند. عده‌ای چون بویس و پورداوود نیز، رقابت با حکومت‌های دین‌محوری چون مانویت در اویغور و مسیحیت در روم و بودائیزم در همسایگان شرقی ساسانی، دلیلی بر اقتدارافزایی دینی بر این متون احکام شرعی در دوره‌های متأخر قدرت ساسانیان دانسته‌اند.

افزون بر مزدیسنا، چند دین دیگر هم زرتشت را یکی از شخصیت‌های محترم یا مقدس خود می‌دانند که از جمله این ادیان اهل حق[نیازمند منبع]، مانویت، بابیت، بهائیت، مذهب احمدیه و جنبش‌های نوینی چون مزدزنان است. مانی مدعی بود کامل‌کنندهٔ مأموریت زرتشت است و پیروان آیین بهائی از بهاءالله به عنوان یکی از نوادگان زرتشت نام می‌برند.

با مسیحی شدن میانرودان در قرن یکم میلادی، کشورهای مستقل آشوری آدیابن، اسروئن، آشور، هاترا، بیت نوهادرا و بیت گارمه عمدتاً توسط افرادی که معتقد به شکل‌های متفاوتی از مسیحیت کلیسای ارتدکس شرقی شامل آیین کلیسای شرق و کلیسای ارتدکس سریانی و همچنین یهودیت بودند اداره می‌شد. بخش‌های گنوسیسم مانند صابئیسم و مندائیسم کنونی نیز محبوب شدند، هرچند ادیان بومی هنوز در کنار این ادیان جدید توحیدی در بین مردم بومی وجود داشتند. خدایانی مانند آشور و سین هنوز تا قرن چهارم میلادی در آشور مورد پرستش قرار می‌گرفتند. در قرن سوم میلادی، دین بومی میانرودان دیگری شکوفا شد، به نام مانویت، که شامل عناصری از مسیحیت، یهودیت، بودیسم و زرتشت و همچنین عناصر محلی میانرودان بود.