مأمون

بیشکم مأمون ازین آب لطیف خلعتی بخشد چو آب من شریف

چو دور خلافت به مأمون رسید یکی ماه پیکر کنیزک خرید

قاضی گفت: پیش آی ای ملعون چون برگردن او سوار شد. روی باز پس کرد که به تک تیز روم یا آهسته؟ گفت: میان این و آن اما باید که رم نکنی و نلغزی و به پای دیوارها نزدیک روی تا از مزاحمت روندگان مأمون باشم.

مونس من مدح های خسرو محمود آنکه غلامش سزد به دانش مأمون

امام آن گاه سپاس خداوند بگفت و بر پیامبر درود فرستاد و سپس بگفت: اما بعد خداوند سبحان خلقی پدید آورده است که از اطاعت ایشان بی نیاز است و از معصیتشان مأمون.

هارونُ الرَّشید (حک. ۱۷۰–۱۹۳ ه‍.ق/۷۸۶–۸۰۹ م)، این دولت را به اوج قدرت خود رساند و توانست تا جلوهٔ سلطنتِ عباسی را تثبیت کند. هارون که با چالش جانشینی مواجه بود، امین را به‌عنوان جانشینِ اصلی خود تعیین و مأمون را نیز به‌عنوان جانشین امین منصوب کرد و سرزمین‌های خلافت عباسی را میان‌شان تقسیم نمود. بنابراین، امین به‌عنوان خلیفه در بغداد مستقر شد و فقط در استان‌های غربی حکومت می‌کرد، درحالی‌که مأمون حاکم خودمختار ولایات شرقی بود.

ای در دو جهان موزون، شد هر دو جهان مأمون در صدف مکنون، برخیز و امامت کن

مأمون وی را بخواست و پرسید: زچه رو قصر خویش در مقابل کاخ من بساختی؟ گفت: از آن رو که خواستم امیرالمومنین آثار نعمت‌های خویش بر من را شاهد بود.

ام فضل دختر مأمون عباسی است که به عقد محمد تقی درآمده‌است.

این بگفت و مشک پیش آورد باز در زمان مأمون بجای آورد راز

در واقعهٔ خلق قرآن، مأمون عباسی او را به دربارش دعوت کرد و پس از تهدید به مرگ او راضی شد که به خلق‌شده بودن قرآن اعتراف کند. این واقعه بازتاب فراوانی داشت و باعث شد که احمد بن حنبل دیگر با او حرف نزند.

مأمون او را نشستن فرمود. به دو زانو در آمد و سر در پیش آورد و چشم بر بساط افکند.

وقتی امین به قتل رسید، عبدالله بن طاهر سر او را نزد مأمون فرستاد، و اوضاع ناآرام آن زمان را برای خلافت مأمون آماده کرده، و به شهرها و مراکز اسلامی نامه نوشته، و آنها را از کشته شدن امین آگاه ساخت.

مسند نبوت را استوار و مأمون کرد