فریقین

یقصُّونَ عَلَیْکُمْ آیاتِی‌ یعنی یقرءون علیکم آیات القرآن، «یُنْذِرُونَکُمْ» ای یخوّفونکم «اءَ یَوْمِکُمْ هذا»، و هو یوم القیامة، «لُوا» یعنی الفریقین من الجن و الانس «ِدْنا عَلی‌ أَنْفُسِنا» ای اقررنا بالکفر، «غَرَّتْهُمُ الْحَیاةُ الدُّنْیا»

وَ خَلَقَ اللَّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ بِالْحَقِّ ای بالعدل فلا یقتضی التساوی بین الفریقین. و قیل بالحق یعنی للحق، ای لم یخلقه عبثا لکن للجزاء، ثم بیّنه، فقال: وَ لِتُجْزی‌ کُلُّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ من خیر او شر، وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ ای لا ینقص من حسناتهم و لا یزاد علی سیآتهم.

و فی الجمله محبت خداوند تعالی مر بنده را آن است که: با وی نعمت بسیار کند و وی را اندر دنیا و عقبی ثواب دهد و از محل عقوبت ایمن گرداند و وی را از معصیت معصوم دارد و احوال رفیع و مقامات سنی وی را کرامت کند و سرش را از التفات به اغیار بگسلاند و عنایت ازلی را بدو پیونداند؛ تا از کل مجرد شود و مر طلب رضای وی را مفرد گردد و چون حق تعالی بنده‌ای را بدین معانی مخصوص گرداند آن تخصیص ارادت وی را محبت نام کنند و این مذهب حارث محاسبی و جنید و جماعتی از مشایخ است، و فقهای فریقین و متکلمان سنت بیشتر هم بر این‌اند. رضوانُ اللّه علیهم اجمعین.

کردن توحید را به سعی تو عقدی است از گهر و لعل بحر و کان فریقین

وَ لِکُلٍّ دَرَجاتٌ مِمَّا عَمِلُوا، قال ابن عباس: یرید من سبق الی الاسلام فهو افضل ممّن تخلّف عنه و لو بساعة، و قیل معناه: و لکلّ واحد من الفریقین المؤمنین و الکافرین درجات ای منازل و مراتب عند اللَّه یوم القیمة باعمالهم فیجازیهم علیها.

... «إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِیلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِینَ» ای هو اعلم بالفریقین فهو یأمرک فیهما بما هو الصّلاح.

شعله سهمت بقرص نور سپردند تا ز نفس پخته گشت نان فریقین

خوانده بدم ملک را نشان جهانت خوانم از این پس فلک نشان فریقین

آنگاه از مرو رحلت کرد و به بغداد رفت و مدّتی در صحبت مشایخ ببود و به مکّه شد و چندگاه آنجا نیز مجاور بود و باز به مرو آمد؛ مردم شهر بدو تولّا کردند و وی را درس و مجالس نهادند و در آن وقت از مرو نیمی مردم متابع حدیث رفتندی و نیمی طریق رأی داشتندی، همچنان که امروز و وی را «رضیّ الفریقین» خوانند، به حکم آن که با هر یک از ایشان موافقت داشت؛ و هر دو فریق اندر وی دعوی کردند و وی در آنجا دو رباط کرد: یکی مر اهل حدیث را، و یکی مر اهل رأی را. و تا امروز آن هر دو رباط بر جای است بر آن قاعدهٔ اصل. و از آنجا به حجاز باز شد و مجاور نشست.