فتوا
معنی کلمه فتوا در فرهنگ معین
معنی کلمه فتوا در فرهنگ عمید
* فتوا دادن: (مصدر لازم ) صدور رٲی و نظر فقهی از جانب فقیه در مورد یک حُکم شرعی.
* فتوا گرفتن: (مصدر لازم ) پرسیدن رٲی و نظر فقیه دربارۀ یک مسئلۀ شرعی.
معنی کلمه فتوا در فرهنگ فارسی
معنی کلمه فتوا در دانشنامه آزاد فارسی
(یا: فتوی) بیان حکم شرعی کلی بدون عنایت به تطبیق آن بر مصادیق جزیی، و مجرّد از استدلال، پس از استخراج از منابع آن. فتوادهنده را مُفتی، عمل او را اِفتاء، مطالبه کننده را، مُستفتی و پرسش از آن را استفتا نامند. فتوادادن، از باب وجوب تعلیم جاهل، به نظر بسیاری فقیهان، واجب کفایی است. فقیهان برای مفتی، مستفتی و استفتا شرایطی بیان کرده اند. مفتی باید روش استنباط و استخراج حکم را از منابع به خوبی بداند، به علوم لغت و بلاغت، منطق، تفسیر و اصول فقه به قدر نیاز دانا باشد. فرق فتوا، حکم و قضا در این است که فتوا اِخبار از حکم شرعی کلی است؛ اما حکم، انشای رأی در مورد جزیی براساس مصالح اجتماعی؛ و قضا انشای رأی در مورد جزیی به قصد فصل خصومت بین متنازعان است؛ از این رو، فتوا چون نظریۀ مفتی است، دیگر مفتیان یا فقیهان می توانند از آن پیروی نکنند؛ ولی در حکم و قضا، برای جلوگیری از هرج و مرج، حتی دیگر فقیهان نیز باید به آن پای بند باشند. تفاوت مفتی، مجتهد، فقیه و قاضی به اعتبار است. یک شخص را به اعتبار خبردادن از حکم شرعی، مفتی و به اعتبار استدلال و استخراج حکم شرعی از منابع، مجتهد و به اعتبار علم به احکام شرعی، فقیه و به اعتبار انشای حکم جزئی قاضی گویند. فتوا از آن جهت که نظریۀ مفتی است، مجرد از دلیل عرضه می شده است و رفته رفته، در کنار کتاب های استدلالی، کتاب های فتوایی پدید آمده اند که عاری از استدلال هستند و با ادبیات متمایز و اصطلاحاتی ویژه از نظریه های مجتهد حکایت می کنند. حسن صدر معتقد بوده است که نخستین کس که اصطلاحات فتوایی را پدید آورد ابن جنید بود. او در کتاب تهذیب الشیعه لاحکام الشریعه برای بیان نظریۀ خود به تناسب از اصطلاحاتی چون اَصحّ، قوی، اقوی، ظاهر، اظهر و اَشْبَه که همگی از فتوای او حکایت می کرده، استفاده می کرده است. مفتیان هنگامی که دلیل برای استنباط نظریه کفایت نکند، براساس احتیاط پاسخ می دهند. اصطلاحات الاحوط، الاولی و الاقوی و الاشبه اگر بعد از بیان صریح فتوا بیایند به معنی توصیه به احتیاط مستحبی است. اصطلاح واجب را وقتی به کار می برند که حکم شرعی را از آیات و روایات استخراج کرده باشند و چنانچه حکم را از غیر آن دو، مثلاً عقل، استنباط کرده باشند، در مقام بیان فتوا از اصطلاح لازم استفاده می کنند. اَحْوَط هر گاه به تنهایی به کار رود به معنی احتیاط وجوبی است و چنانچه وجوب احتیاط را از غیر کتاب و سنت استنباط کرده باشند، از آن به احتیاط لزومی تعبیر می کنند. به طور کلی در مواردی که مجتهد به احتیاط فتوا می دهد، مُقلّد می تواند به مجتهدی دیگر که در آن مورد فتوا دارد، مراجعه کند. شهرت فتوایی، به معنای انتشار یک فتوا میان فقیهان، اگر مستند آن معلوم نباشد به عقیدۀ برخی، ضعف سند روایات ضعیف السند را جبران می کند. شایان ذکر است که مورد فتوی باید از احکام شرعیۀ فرعیه باشد، زیرا در اصول دین و عقلیات استفتاء معنی ندارد، همان گونه که فتوی در ضروریات دین بی معنی است، زیرا حکم ضروری، بدیهی و قطعی است. در برخی ممالک اسلامی منصب فتوی، منصبی رسمی است و مفتیان مانند قاضیان از طرف دولت ها منصوب می شوند، اما در ایران و در سنت شیعی، مجتهدان مرجع تقلید، مستقّل از مناصب دولتی و در فتوای خود آزاد بوده و هستند.
معنی کلمه فتوا در دانشنامه اسلامی
با تعریفی که از فتوا و حکم ارائه شد به تفاوت های این دو می پردازیم:۱. فتوا از مقولۀ اخبار است (اخبار از حکم الهی)، ولی حکم از مقوله انشاء، یعنی حکم از آن جهت که حکم است، یک واقعیت عینی است. به بیان روشن تر، فتوا بیان حکم شرعی کلی است و کاری با تطبیق آن بر مصداق ندارد، ولی در حکم علاوه بر حیث فتوایی، تطبیق بر مصداق هم گنجانده شده که حیث دستوری و اجرایی قضیه است.۲. در فتوا به لحاظ کلی بودن، مصالح و شرایط خاص مکلفین مد نظر قرار نمی گیرد، ولی در حکم به لحاظ این که مصداقی، موردی و جزئی است شرایط و مصالح مکلفین و اشخاص حقیقی یا حقوقی در نظر گرفته و رعایت می شود، اعم از این که حکم قضایی باشد یا حکم سیاسی و اجتماعی.۳. گستره فتوا معمولاً محدود و نسبی است، ولی گسترۀ حکم، مطلق است؛ یعنی فتوا فقط در حوزه خودِ مرجع فتوادهنده و مقلدان او لازم الاجرا است و تنها بر آنها حجت شرعی و تکلیف آور است، در حالی که حکم حاکم اسلامی بر همه مردم و مقلّدان همه فقها و مراجع و حتی بر خود فقها و مراجع دیگر نیز تا زمانی که اشتباهش معلوم نشد، حجت شرعی و واجب الاتباع است. بنابر نظر عده ای از فقها حکم حاکم بر همه لازم الاجرا نیست.
دلیل روایی بر تعریف حکم
آنچه که از ادلۀ اثبات ولایت فقیه استفاده می شود این است که یکی از شئون ولی فقیه اصدار حکم (حکم در مقابل فتوا) است. در توقیع امام عصر (عج) مردم در مسائل اختلافی شان ارجاع به علمای دین داده شده اند. فقها با استفاده از این روایت و نظیر آن (که بحث اختلاف در مصادیق خارجی است) حکم را تعریف کرده اند. مرحوم صاحب جواهر در تعریف حکم می گوید: «حکم؛ ایجاد دستوری از طرف حاکم دربارۀ یک حکم شرعی یا وضعی یا موضوع حکم شرعی و وضعی در موضوع خاصی است.» می گوید: «أما الحکم فهو إنشاء إنفاذ من الحاکم لا منه تعالی لحکم شرعی أو وضعی أو موضوعهما فی شی ء مخصوص» بنابراین، حکم حکومتی به پشتوانه مشروعیت اصل حکومت و ولایت و جایگاه ارزشی آن، همۀ احکام اولی و ثانوی و یا واقعی و ظاهری را در بر می گیرد؛ یعنی مجموعه احکامی که برای حفظ کیان اسلام و نظام سیاسی- اجتماعی مسلمانان مفید و تأثیرگذار است می تواند به عنوان اولی یا ثانوی اش با تشخیص ولی فقیه در قالب احکام حکومتی جعل و صادر شود و اجرایش بر همگان واجب گردد.
انشای حکم حکومتی
اصل اولیه با توجه به روایات این است که هر فقیه عادل و جامع الشرایط که شرایط ولایت را داشته باشد می تواند حکم (علاوه بر فتوا) صادر کند. لذا در برخی از کتاب های فقهی بحث تعارض دو حکم که از طرف دو حاکم (فقیه) صادر شده، طرح شده است. اما با توجه به این که در یک جامعه اسلامی احکام صادره از طرف فقهای محترم با ادارۀ جامعۀ اسلامی و با نظم اجتماع ارتباط دارد و کثرت مراکز تصمیم گیری در آن موجب اغتشاش می شود و اطاعت از رهبر در احکام حکومتی بر همگان (حتّی سایر فقها) واجب است، قاعده اقتضا می کند، حتی المقدور رهبر و کسی که احکام ولایی صادر می کند، یکی باشد.
[ویکی شیعه] فَتوا نظر مجتهد درباره وظایف شرعی افراد است که به صورت کلی بیان می شود. مجموعه فتوا های یک مجتهد معمولا در رساله توضیح المسائل گردآوری می شود. فتوا با حکمی که حاکم شرع صادر می کند از چند جهت تفاوت دارد. فتوا گاه با تعابیر واضحی صادر می شود و نشان دهنده وضعیت شرعی آن موضوع است مانند: مستحب است، واجب است یا حرام است؛ و گاه با تعابیری که چندان واضح نیست مانند: لابأس، لایبعد، الاقرب.
بیان کردن حکم شرعی در یک مسئله توسط مجتهد، فتوا نام دارد که برای آگاهی مقلدان ارائه می شود.
یک سری دیگر از احکام شرعی که از سوی فقها صادر می شود، احکام حکومتی نامیده می شود. این احکام عبارتند از دستوراتی که از سوی امام معصوم یا نائب وی صادر می شود. این قبیل از احکام شرعی با احکام شرعی که در مورد وظایف شرعی مکلف، از سوی مجتهد اعلام می شود، از چند جهت تفاوت دارند:
[ویکی اهل البیت] فتوا عبارت است از خبردادن از حکم کلی الاهی در موضوعات کلی به استناد دلائل چهارگانه در فقه (کتاب، سنت، عقل و اجماع)، اعم از آن که به صورت خبر القا شود یا به صورت امر. به عنوان مثال: فقیه پس از بررسی ادله و فحص کامل به حکمی از احکام الاهی دست می یابد، سپس نظر خود را به این صورت اظهار می کند که مثلاً: «شراب حرام است» و یا «شراب نخورید».
با تعریفی که از فتوا و حکم ارائه شد به تفاوت های این دو می پردازیم:
[ویکی فقه] فتوا (اصول). فتوا ابراز رای مجتهد نسبت به حکم شرعی برای مقلّدان می باشد.
فتوا ، به معنای ابراز رای و نظر مجتهد درباره حکمی شرعی و اعلان آن برای آگاهی مقلدانش است.به عبارت دیگر، بیان کردن حاصل عملیات افتا را فتوا می گویند.
تفاوت فتوا با رأی و نظر
تفاوت میان «فتوا» و «رای و نظر» مجتهد عبارت است از:۱. آن چه را که مجتهد در مقام استنباط احکام شرعی فرعی به دست می آورد، به عنوان رای و نظر وی به شمار می آید، ولی به ابراز همین رای و نظر و بیان آن برای مقلدها فتوا گفته می شود؛۲. در فتوا، مجتهد باید شرایط افتا را دارا باشد، اما در رای و نظر این شرایط معتبر نیست؛۳. مجتهد هنگام فتوا، مصالح و شرایطی را لحاظ می کند که ممکن است در رای و نظر در نظر گرفته نشود،
← مثال
برخی از اهل سنت معتقدند در فتوا، باید شرایط روحی مستفتی (سؤال کننده) را نیز در نظر گرفت؛ برای مثال، اگر کافری با زن مسلمان زنا کند، حکم او اعدام است، ولی امکان دارد وی از دیپلمات های بلند پایه ( سفیر ) یکی از کشورهای دوست باشد و اعدامش سبب اختلافات، بروز جنگ و یا به هم خوردن روابط سیاسی شود، و به این ترتیب، مجتهد طبق رای و نظر خود فتوا ندهد.
کاربرد فتوا
...
معنی کلمه فتوا در ویکی واژه
جملاتی از کاربرد کلمه فتوا
پس از صدور «فتوای ارتداد جبهه ملی» توسط روح‌الله خمینی، اصغر پارسا نزدیک به یک سال و نیم مخفیانه زندگی می‌کرد تا سرانجام در سال اواسط ۱۳۶۱ دستگیر شد و از آنجا که کسی از دستگیری او اطلاع نداشت، مدت ۲ سال را بدون ملاقات با دوستان و بستگانش در زندان بسر برد و خانواده او خبری از این موضوع نداشتند.
بیا ببین که چه فتوا دهد در مستی همان گروه که می را حرام می گفتند
در آذر ماه سال ۱۳۹۷، صدا و سیما در بخش‌نامه‌ای مهم به شبکه‌های مختلف تلویزیونی دستور داد، تبلیغات مؤسسات کنکوری در شبکه‌های مختلف تلویزیون به نصف کاهش یابد. در واکنش به این قضیه، مدیران موسسات گاج و قلمچی و … به دیدار مراجع می‌روند و از ایشان فتوا می‌گیرند که حذف مشق شب خلاف قرآن و سنت و سیره است.
در سال ۲۰۱۴ و پس از سقوط موصل در ۵ تا ۱۳ ژوئن ۲۰۱۴ میلادی به دستِ نیروهای داعش در واکنش به فتوای مراجع عراق به‌ویژه فتوای جهاد آیت‌الله سیستانی، این نیرو تشکیل شد. هدف این نیروها کمک به ارتش و نیروهای امنیتی عراق برای پاسداری از مکان‌های مذهبی و نیز مقابله با تهاجم است.
در تیر ۱۳۹۲ پیرو اعلام فتوای جدیدی از بیات زنجانی در مصاحبه‌ای با روزنامه اعتماد در این رابطه به مسائل فقهی پیرامون این فتوا پرداخت. وی در این مصاحبه، اعلام کرد، مشابه چنین نظراتی در فقه ما بسیار است. همان‌طور که در فقه شیعی به احکام استناد می‌شود به عقل و اجماع نیز استناد می‌شود.
ز لوح سینه ستردیم، علم فتوا را به آب میکده شستیم، لوث تقوا را
آنکه منع پسر کند ز نکاح کان بفتوای شرع گشته مباح
به فالی گرفت آن سخن هفتواد ز کاری نکردی به دل نیز یاد
به فتوای عشّاق پیش چنین بت حلال است بر بت پرستان اقامت
برآن گونه شد لشکر هفتواد که گفتی بجنبید دریا ز باد
قوله تعالی: یَسْئَلُونَکَ ما ذا أُحِلَّ لَهُمْ قُلْ أُحِلَّ لَکُمُ الطَّیِّباتُ الایة تفسیر محرّمات و محلّلات از شرع پرسیدند، و تکیه بر فتوای شرع کردند، دانستند که پاک آنست که شرع پاک کرد، و پلید آنست که شرع پلید کرد. راه آنست که شرع نهاد، چراغ آنست که شرع افروخت، و تخم آنست که شرع ریخت. بی‌شرع روشن هیچ کس بکار نیست، بی‌شرع دین هیچ کس پذیرفته نیست.
در تاریخ یافعی آمده است که: علمای بغداد بر قتل حسین بن منصور حلاج اجماع کردند و فتوا بنوشتند. وی اما همی گفت که خدا را، از ریختن خون من بپرهیزید که حرام است.
سپهبد بدی بر دژ هفتواد همان پرسش کار بیداد و داد
به حرف دشمنان فتوای خون ما چرا دادی به قول مدعی قصد دل ما را چرا کردی؟
ابراهیم بن حسین شهرت‌یافته به ابن ابن بِیْری (۱۸۰۵–۱۸۸۲م) فقیه و مفتی حجازی در سدهٔ نوزدهم میلادی/سیزدهم هجری بود. در مدینه زاده و در مکه از علمای آن آموخت، سپس متولی فتوا شد. پس از چندی خود را برکنار کرد و به تألیف پرداخت. نزدیک صد اثر نگاشت. عمدة ذوی البصائر و شرح الموطأ از آثار برجستهٔ اوست.