عقلانیت

معنی کلمه عقلانیت در دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] این مفهوم کاربردهای فراوان داشته و در حوزه های گوناگونی به کار رفته است. به همین دلیل نیز معانی مختلفی دارد. شاید بتوان با استقراء حوزه هایی که واژه عقلانیت در آنها به کار رفته است یک معنای جامع برای آن برشمرد. می توان این معنای جامع را تبعیت کامل از استدلال صحیح دانست. روشن است که استدلال کردن بر یک چیز انحاء مختلفی دارد به همین دلیل عقلانیت ناشی از انواع مختلف استدلال نیز مختلف خواهد بود.
عقلانیت در یک تقسیم بندی اولیه به عقلانیت نظری و عقلانیت عملی تقسیم می شود.
← عقلانیت نظری
۱. ↑ فراز و نشیب عقلانیت، محمدحسین بهمن پور، ص۴۸، بیجا، نوادر، ۱۳۷۹.۲. ↑ راهی به رهایی، مقاله دین و عقلانیت، مصطفی ملکیان، ص۲۶۵ـ۲۶۸، تهران، نگاه معاصر، ۱۳۸۱.۳. ↑ مبانی معرفت دینی، محمد حسن زاده، ص۶۴_ ۷۷، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره، ۱۳۸۰.۴. ↑ دین در ترازوی اخلاق، ابوالقاسم فنایی، ص۱۱۲-۱۱۶، تهران، مؤسسه فرهنگی صراط، ۱۳۸۴.
منبع
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «عقلانیت».
...

جملاتی از کاربرد کلمه عقلانیت

نادری در جایی دیگر سلیمانی را «سمبل عقلانیت دولتی تشیع» نامید و معتقد است با ایفای نقش سلیمانی بسط نفوذ جمهوری اسلامی در منطقه و جهان با استفاده از قدرت نرم اتفاق افتاده است و ثمره آن را می‌توان امروزه در کنشگری‌های ضد‌امپریالیستی مردمان منطقه غرب آسیا در حوزه سیاست هویتی و در آنچه از آن با عنوان محور مقاومت یاد می‌کنیم، مشاهده کرد.
توماس آکویناس، از پیشگامان نهضت نوزایی اول اروپا و الهام بخش اندیشمندانی است که به ظهور عقلانیت مدرن یاری رساندند؛ و بهره‌گیری آواز نظریه عقل ارسطو، و عقل را فرع بر ایمان و وحی دانستن، مهم ارزیابی شده‌است.
مفهوم حیات فرازمینی، به ویژه حیات هوشمند فرازمینی، تأثیر فرهنگی عمده‌ای داشته‌است، خاصه در داستان‌های تخیلی. داستان‌های علمی-تخیلی مخاطبان بسیاری را در معرض ایده‌های علمی قرار داده‌اند، طیف وسیعی از احتمالات را تخیل کرده‌اند و بر علاقهٔ عمومی و دیدگاه‌ها دربارهٔ حیات فرازمینی تأثیر گذاشته‌اند. یکی از بحث‌های رایج، دربارهٔ عقلانیت تلاش برای برقراری ارتباط با موجودات هوشمند فرازمینی است؛ برخی روش‌های تهاجمی را برای تلاش جهت برقراری ارتباط با حیات هوشمند تشویق می‌کنند. گروهی دیگر، با استناد به گرایش جوامع پیشرفته‌تر انسانی در به بردگی درآوردن یا نابود کردن جوامع کمتر پیشرفته، استدلال می‌کنند شاید جلب توجه به زمین خطرناک باشد.
به گفتهٔ سیمون بلک‌برن (۱۹۹۴): «این مفسر را مجبور می‌کند حقیقت یا عقلانیت را در مدعا بیشینه کند.»
آموزش آنارشیستی عمدتاً بر این ایده استوار است که باید به حق کودک برای رشد آزاد و بدون دست‌کاری احترام گذاشته شود و عقلانیت کودکان را به نتیجه‌گیری‌های اخلاقی خوبی برساند. با این حال، در مورد معنای دست‌کاری توافق چندانی در بین چهره‌های آنارشیست وجود ندارد. فرر معتقد بود که تلقین اخلاقی ضروری است و به صراحت به دانش‌آموزان می‌آموخت که برابری، آزادی و عدالت اجتماعی در کنار سرمایه‌داری، همراه با سایر انتقادات به دولت و ملی‌گرایی، امکان‌پذیر نیست.
جامعه‌شناسی به‌سرعت به‌عنوان پاسخی آکادمیک به چالش‌های مدرنیته، مانند صنعتی‌شدن، شهرنشینی، سکولارسازی و فرایند «عقلانیت تکامل یافت. این رشته در قاره اروپا غالب بود و انسان‌شناسی بریتانیا و آمار عموماً در مسیری جداگانه دنبال می‌شوند. با این حال، در آغاز سده بیستم، بسیاری از نظریه‌پردازان در جهان انگلیسی‌زبان فعال بودند. تعداد کمی از جامعه‌شناسان اولیه به‌طور دقیق به این موضوع محدود می‌شدند و با اقتصاد، فقه، روان‌شناسی و فلسفه نیز تعامل داشتند و نظریه‌هایی در زمینه‌های مختلف به کار می‌رفتند. از بدو پیدایش، معرفت‌شناسی جامعه‌شناختی، روش‌ها و چارچوب‌های پژوهش به‌طور چشمگیری گسترش یافته و از هم جدا شده است.
اباذری در روز ۲۷ آبان ۱۳۹۵ در یک سخنرانی در مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران طی همایشی به نام «عقلانیت و اعتدال در جهان معاصر» که به مناسبت روز جهانی فلسفه برگزار شده بود، دربارهٔ تجمع مردم در پاسارگاد، به مناسبت ۷ آبان (روز کوروش بزرگ) گفت: «آنچه مرا وحشت زده کرد شعارهایی ضد عرب و ابراز نفرت به اعراب بود.»
ادیب‌زاده تاکنون کتاب‌هایی دربارهٔ موضوعاتی چون «نظریه‌های دموکراسی»، «علوم انسانی و دانشگاه در ایران»، «خاستگاه عقلانیت مدرن و تکوین مدرنیته در ایران»، «تکوین دولت مدرن ایرانی»، «شرایط تاریخی تفکر علمی در ایران»، «ادبیات مدرن فارسی و فرهنگ سیاسی ایران» و «گفتمان‌های ایرانی و چالش سیاسی ایران و غرب» نوشته‌است.
محققان طی مطالعاتی در سال ۲۰۱۵ کشف کردند که آشنا شدن با موضوعات از طریق تکرار آن می‎تواند بر عقلانیت غلبه کند. و شنیدن مکرر اینکه حقیقتی اشتباه است می‎تواند باور شنونده را تحت تاثیر قرار دهد.
محتوای پیامی که اقناع مخاطبان را نشانه گرفته، ناگزیر می‌باید به سلاح عقلانیت و تفکر منطقی مجهز باشد.