طغرا

معنی کلمه طغرا در لغت نامه دهخدا

طغرا. [ طُ ] ( ع اِ ) طُغْری ̍. القابی باشد که بر سر فرمان پادشاهان مینویسند، و در قدیم خطی بوده است منحنی که بر سر احکام ملوک میکشیده اند. ( برهان ). نوعی از خط پیچیده حروف که به آن خط بر فرمان پادشاهان القاب نویسند. ظاهراً این لفظ ترکی است ، در مناظرالانشاء نوشته که : طغرا خط سطبری باشد بخط پیچیده که القاب و اسم سلطان باشد، مثل السلطان الاعظم الاعدل جلال الدین اکبر پادشاه غازی. ( غیاث اللغات ) ( آنندراج ). خطی است که در عهد ملوک قدیم بالای امثله و مناشیر ایشان میکشیده اند بر شکل کمانی. ( صحاح الفرس ) :
اعدل اقطار شرق و غرب کز القاب او
بر مناشیر امور عدل طغرا کرده اند.هندوشاه نخجوانی.طره ای است که بر بالای نامه پیش از بسمله نوشته می شود با قلم درشت ، و مضمون آن نعوت پادشاه فرستنده نامه است ، و لفظ اعجمی است. ( ابن خلکان در ترجمه طغرائی اصفهانی ). صورتی مرکب از چند خط عمودی منتهی به قوس گونه ای تودرتو و متوازی ، محتوی نام و لقب سلطان یا امیری ، و آن را بر سر احکام و فرمانها مینگاشتند، و کار نگاشتن طغرا بیشتر منصب و شغلی خاص بوده بیرون از منصب و شغل کاتب ، و گماشته بدین کار را طغرانویس و گاه طغرائی مینامیدند و طغرا بمنزله امضاء شاه یا امیر و حاکم بود. هی الطرة التی تکتب فی اعلی المناشیر بالقلم الجلی ، تتضمن اسم الملک و القابه ، وهی کلمة اعجمیة محرفة من الطرة. ( معجم الادباء ج 4 ص 51 ). مؤلف آنندراج در فرهنگ خود آورده که : طغرا القابی است که به طرز مخصوص بر سر فرامین به آب طلا یا شنجرف نویسند، و بر رقمهای نادرشاه به مرکب نوشته دیده شده ، و بعضی گویند در قدیم خطی بوده منحنی که بر سرفرمان میکشیده اند. ملاطغرا در توحید :
به طغرانویس گل سرخ رنگ
رسانیده شنجرف می بیدرنگ.
درویش واله هروی :
در کشور صفحه کلک یکتا
بر نام سخن کشید طغرا.
خواجه جمال الدین سلمان :
ما مثال عزل عقل از ملک دین برخوانده ایم
تا کشیدستند بر منشور ما طغرای عشق.( از آنندراج ).طغرای نکونامی و منشور سعادت
نزد ملک العرش به توقیع تو بردم.برهانی.به دست همت طغرای بی نیازی دار
که هر دو کون تو داری چو داری این طغرا.خاقانی.گفتم احسان شما بگذشت و احسان رهی
جاودان مانده ست و این طغرای اقبال شماست.

معنی کلمه طغرا در فرهنگ عمید

۱. چند خط منحنی تودرتو که اسم شخص در ضمن آن گنجانیده می شود و بیشتر در روی مسکوکات یا مهر اسم نقش می کنند. در قدیم بر سر نامه ها و فرمان ها می نگاشتند: به طاق آن دو ابروی خمیده / مثالی را دو طغرا برکشیده (نظامی۲: ۲۹۰ ).
۲. [مجاز] فرمان، حکم.
۳. [مجاز] ابروی خوب رویان.

معنی کلمه طغرا در فرهنگ فارسی

نوعی از خطوط اسلامی که منشیان طغراکش بتدریج از رسم الخطی ( از فروع نسخ ) که برای نوشتن طغرا درست کرده بودند استخراج نمودند. این خط تا اواخر دولت عثمانی در آن کشور رواج داشت .
( اسم ) ۱ - خطی که بر شکل کمان باشد خط قوسی . ۲ - خطی که بر صدر فرمان ها بالای بسم الله می نوشته اند به شکل قوس شامل نام و القاب سلطان وقت و آن در حقیقت حکم امضا و صحه پادشاه را داشته است .
تخلص شاعریست از مشهد مقدس صاحب دیوان و مثنوی و منش آت .

معنی کلمه طغرا در دانشنامه آزاد فارسی

طُغْرا
طغرای سلطان محمود دوم عثمانی
اصطلاحی ترکی که ظاهراً نخستین بار در روزگار ترکان غز به کار گرفته شد و در عهد سلجوقیان رواج یافته و به نشان شاه که بر بالای فرمان ها نوشته می شد، می گفتند. در آن روزگار طغرا، از القاب و نام شاه که آن را به خطی خوش بر یک خط قوسی در بالای فرمان ها می نوشتند، تشکیل می شد و در واقع امضای شاه به حساب می آمد. کار نگاشتن طغرا (طغراکشی) منصب خاصی بوده و صاحب این منصب را طغرانویس می گفتند. ابواسماعیل طغرایی (سرایندۀ قصیدۀ لامیة العجم) طغرانویس مشهور عهد سلجوقی است. مأمور مخصوصی طغراها را بر ورقه ای کاغذ به شکل مستطیل می نوشته و کاتبان آن را در طرف چپ و بالای منشورها درج می کردند. این نشان رفته رفته نشان دولت و حکومت شد و نه تنها فرمان ها، بلکه اسناد و سکه ها و کشتی های جنگی را با آن نشانه گذاری می کردند. رسم طغرانویسی در دولت هایی که پس از ترکمانان سلجوقی بر سر کار آمدند نیز رایج شد. شاهان سلجوقی و سلاطین عثمانی رسم طغراکشی را احتمالاً از غزها، و ممالیک مصر از سلجوقیان اقتباس کردند. پس از سقوط دولت عثمانی، رسم طغرانویسی نیز منسوخ شد (۱۹۲۲). افزون بر طغراهای رسمی، برخی کسان نیز به نام خود طغرا می ساختند و نیز گاه طغرا را همچون علامت تجاری به کار می بردند.

جملاتی از کاربرد کلمه طغرا

پس از طغرایی دیگران نیز به تقلید او لامیّه ساخته‌اند که از میان آنها می‌توان لامیّة الرّوح و المیّة الهند را نام برد که حاجی خلیفه و دیگران از این دو قصیده یاد کرده‌اند.
طغرایی اصفهانی، وزیر شهید ایرانی از نسل ابوالأسود دُؤَلی است.
درین قفس، من و طغرا و بلبلیم اسیر که مانده در عدم آباد، آب و دانه ما
در متون تاریخی به نام «استاد عیسی شیرازی نقشه نویس» و «امانت خان شیرازی طغرانویس» اشاره شده‌است. اما در برخی از متن‌های جدیدتر، به‌شخصی به‌نام استاد احمد لاهوری به‌عنوان معمار تاج محل اشاره شده‌است.
اب لیشو، روستایی از توابع بخش طغرالجرد شهرستان کوهبنان در استان کرمان ایران است.
پیش از من و تو بر رخ جان‌ها کشیده‌اند طغرای نیک‌بختی و نیل بداختری
ز تیغ اوست بیا کژ نشین و راست بگوی که نیست کژ به جهان جز کمانچه طغرا
لفظش، به صفا آینهٔ شاهد معنی ست معنی به شکوهی ست که طغرای جلال است
مستوفی قلمرو او مالک عراق طغرانویس دفتر او والی حجاز
یکی از نخستین رمان‌های فارسی، مجموعهٔ سه‌گانه‌ای است با عنوان شمس و طغرا که محمدباقر خسروی آن را در سال ۱۹۱۰ میلادی در کرمانشاه به چاپ رسانده‌است. یکی از شخصیت‌های مهم این داستان تاریخی و عاشقانه، سعدی است که مراسم ازدواج دو شخصیت اول داستان را برگزار می‌کند.
آرامگاه ابن یمین، محل دفن شاعر نامی قرن هشتم، ابن یمین طغرایی در استان سمنان است. بنای این آرامگاه که در سال ۱۳۹۷ به ملکیت اداره کل میراث فرهنگی استان سمنان درآمده؛ با پیگیری‌های عبدالرفیع حقیقت ساخته شده‌است. این مقبره در روستای فرومد، در فاصله ۱۰۵ کیلومتری شهرستان میامی قرار دارد.
بر روی همچو ماه چو منشور شهریار بهر فریب خلق دو طغرا کشیده بود
ابواسماعیل موید الدین حسین ابن علی اصفهانی طغرایی شاعر عربی سرای معروف ایران در قرن پنجم هجری است. نام او حسین بن علی و کنیه اش را أبواسماعیل ثبت کرده‌اند. در سمیرم فارس که امروزه شهرستانی در جنوب استان اصفهان است، متولد شد و از بزرگترین شاعران عصر خود بوده‌است. علاوه بر قریحه شعری اش توجه او به دیوان شاعران گذشته در استواری شعر او بسیار مؤثر بوده‌است.
طغرایی بیشتر به‌خاطر قصیدهٔ معروفش، لامیّةلعجم، که در ۱۱۱۱–۱۱۱۲ میلادی در بغداد سروده، مشهور است.
یا کلک عنایت کرد طغرای وجود، رقم آنصنع بدیع که شد ز آرایش لوح و قلم
شه سریر چهارم که شاه انجم اوست نوشته بر رخ منشور دولتش طغرا
شیوه ابر است طغرا قسمتم در باغ دهر با دل افسرده، سرگرم فغانم کرده اند
در مجالس المومنین آمده‌است که ابن یمین در روستای فریومد درگذشت و در کنار مزار پدرش یمین‌الدین طغرایی دفن شده‌است. دولتشاه در این خصوص می‌نویسد: «مرقد منور او بفریومد در صومعه والد اوست در پهلوی والد روح‌الله روحهما و ارسل الینا فتوحهما». قبر دیگری در اصفهان در محله بیدآباد به نام ابن یمین شاعر مشهور است که احتمالاً غیر از این ابن یمین فریومدی باشد.
قامت خواجوست یا قوس قزح یا برج قوس یا هلال عید یا ابروی چون طغرای دوست