صورتک

صورتکده شد کلبه من سر به سر ای چشم انگیختن نقش ز دیوار میاموز

رو بشهرستان معنی آر از این صورتکده تا که باشی در میان اهل معنی سر فراز

در آتن و شهرهای اطراف آن اجراهایی نمایشی به نام کوموس یا رقص‌ها و آوازهای دسته جمعی مرسوم بوده است که اجراکنندگان اغلب لباس‌های مضحک بر تن می‌کردند و صورتک بر چهره می‌زدند و خود را به هیئت جانوران درمی‌آوردند. این نمایش‌ها صرفاً برای وقت گذرانی نبوده و اغلب غایتی دیگر نیز داشته‌اند و بسا اوقات جزو نوعی از مراسم اعیاد مذهبی بوده‌اند.

پیکرم مانی صورتکدهٔ نومیدی‌ست بی‌رخت هرچه کشم ناله کشیدن باشد

بر گیر نقابِ صورتک را ـ بردار زِ زخم‌ها نمک را

از وی مثل وندتا توسط بسیاری از گروه‌های سیاسی به عنوان تمثیلی از ظلم و ستم یاد شده‌است. لیبرترین‌ها و آنارشیست‌ها از آن برای ترویج عقاید خودشان استفاده کردند. دیوید لوید گفت: «صورتک گای فاکس دیگر یک نقاب معروف شده که در اعتراض‌ها از آن استفاده می‌شود—و من از این بابت خوشحالم، به نظرم این نقاب منحصر به فرد است و در بین مردم رواج دارد.»

حیرتم بی‌اثر از انجمن عالم رنگ همچو آیینه ز صورتکدهٔ چین آمد

حسن معنی هر که دارد مردم چشم من است چشم من چون خانه آیینه صورتکار نیست

یکی از شیخ پرسید که مصطفی با آن عظمت که لَوْلاکَ لَمَا خَلَقْتُ الْاَفْلاکَ می‌گوید یا لَیْتَ رَبّ مُحَمدٍ لَمْ یَخْلُقْ مُحَمَّداً این چون باشد؟ شیخ فرمود ‌«سخن به مثال روشن شود؛ این را مثالی بگویم تا شما را معلوم گردد، فرمود که در دهی مردی بر زنی عاشق شد و هر دو را خانه و خرگاه نزدیک بود و به هم کام و عیش می‌راندند و از همدیگر فربه می‌شدند و می‌بالیدند، حیاتشان از همدیگر بود چون ماهی که به‌آب زنده باشد. سال‌ها به‌هم می بودند، ناگهان ایشان را حقّ تعالی غنی کرد گوسفند‌ان بسیار و گاو‌ان و اسبان و مال و زر و حشم و غلام روزی کرد از غایت حشمت و تنعّم عزم شهر کردند و هر یکی سرای بزرگ پادشاهانه بخرید و به خیل و حشم در آن سرا منزل کرد، این به طرفی او به طرفی و چون حال به این مثابت رسید نمی‌توانستند آن عیش و آن وصل را ورزیدن، اندرونشان زیر زیر می‌سوخت ناله‌های پنهانی می‌زدند، و امکان گفت نی. تا این سوختگی به غایت رسید کلّی ایشان درین آتش فراق بسوخت. چون سوختگی به نهایت رسید، ناله در محلّ قبول افتاد اسبان و گوسفندان کم شدن گرفت به تدریج به جایی رسید که بدان مثابتِ اولّ باز آمدند بعد مدّت دراز باز به آن ده اوّل جمع شدند، و به عیش و وصل و کنار مشغول گشتند از تلخی فراق یاد کردند آن آواز برآمد که یالیتَ رَبّ مُحمّدِ لم یخلق محمّداً چون جان محمّد مجرّد بود در عالم قدس و وصل حقّ تعالی می‌بالید، در آن دریای رحمت همچون ماهی غوطه‌ها می‌خورد هر چند درین عالم مقام پیغامبری و خلق را رهنمایی و عظمت و پادشاهی و شهرت و صحابه شد امّا چون باز به آن عیش اوّل بازگردد گوید که ‌«کاشکی پیغامبر نبودمی و به این عالم نیامدمی‌» که نسبت به آن وصال مطلق آن همه بار و عذاب و رنج است. این همه علم‌ها و مجاهده‌ها و بندگی‌ها نسبت به استحقاق و عظمت باری همچنان‌ست که یکی سر نهاد و خدمتی کرد تو را و رفت، اگر همه زمین را بر سر نهی در خدمت حقّ همچنان باشد که یکبار سر بر زمین نهی که استحقاق حقّ و لطف او بر وجود و خدمت تو سابق است تو را از کجا بیرون آورد، و موجود کرد و مستعدّ بندگی و خدمت گردانید، تا تو لاف بندگی او می‌زنی، این بندگی‌ها و علم‌ها همچنان باشد که صورتک‌ها ساخته باشی از چوب و از نمد بعد از آن به حضرت عرض کنی که ‌«مرا این صورتک‌ها خوش آمد ساختم امّا جان بخشیدن کار توست اگر جان بخشی عمل‌های مرا زنده کرده باشی و اگر نبخشی فرمان تو راست. »